The Project Gutenberg EBook of La Karavano, by Wilhelm Hauff

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org


Title: La Karavano

Author: Wilhelm Hauff

Translator: J. W. Eggleton

Release Date: July 14, 2007 [EBook #22070]

Language: Esperanto

Character set encoding: ASCII

*** START OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LA KARAVANO ***




Produced by David G. Simpson









TRANSCRIBER'S NOTE:

The Esperanto alphabet consists of 28 letters:  the 26 letters of
the English alphabet, but with "q", "w", "x" and "y" removed, and
six accented letters added.  The accented letters are "c", "g",
"h", "j", and "s" (each with a circumflex accent), and "u" (with
a breve accent).  Since these accented letters are not included
in the ASCII character set, some other means must be used to
represent them.

The rules of Esperanto grammar allow for alternative spellings if
the accented letters are not available:  the accented letters may
be replaced by "ch", "gh", "hh", "jh", "sh", and "u"
(respectively). However, this system presents some difficulties
for electronic applications, since it cannot be reliably
converted automatically into other formats in which the accented
characters can be displayed properly.  Many electronic Esperanto
texts therefore write the accented letters as "cx", "gx", "hx",
"jx", "sx", and "ux".  Since "x" does not appear in the Esperanto
alphabet, this system allows the accented letters to be
represented without ambiguity so that the text can be more
reliably converted to other formats.  It is this "x" system that
is used in this Project Gutenberg eBook.








LA KARAVANO




WILHELM HAUFF


EL GERMANA LINGVO TRADUKIS
J. W. EGGLETON


Dua eldono

1921




TABELO DE ENHAVO.

Antauxparolo
La Karavano
  La Historio pri Kalifo Cikonio
  La Historio pri la Fantomsxipo
  La Historio pri la Dehakita Mano
  La Savo de Fatme
  La Historio pri Malgranda Muk
  La Fabelo pri la Falsa Princo




ANTAUXPAROLO.


Wilhelm Hauff naskigxis en Stuttgart en 1802.  La famaj germanaj
poetoj Uhland, Kerner, Morike kaj Holderlin, al kiuj,
pro ilia komuna patrujo, oni donis la nomon "_Schwabischer
Dichterkreis_" (Svabuja poetaro), estis liaj samtempuloj kaj
samlandanoj.  Kvankam Hauff mem, kiel literatura geniulo, staras
eble malpli alte, ol la jxus nomitaj, liajn verkojn oni ankoraux
hodiaux legas kun plej granda gxuo, kaj cxi tiun popularecon la
auxtoro de la mondkonataj _Fabeloj_ certe sxuldas precipe al sia
cxarma arto rakontista.  Kelkaj liaj fabeloj rememorigas forte
pri _Mil kaj unu Noktoj_; aliaj estas laux stilo pure germanaj.
Brilantan talenton de satiristo li ofte montras en siaj noveloj,
k.e. en _Der Mann im Mond_ (la viro en la luno), verko, kiu unua
alportis al li famon.  Alia lia cxefverko estas lia
_Lichtenstein_, rimarkinda kiel la unua grava historia romano en
germana literaturo; gxi estas grandparte imitajxo laux Scott kaj
bazigxas sur romantika legendo de la Hauff'a hejmlando
(Wurttemberg).

Ankaux bonegajn versajxojn Hauff postlasis al ni: veraj
"Volkslieder" (popolaj kantoj) farigxis kelkaj liaj militistaj
lirikoj, k.e. _Morgenrot_ (matenrugxo).  Frutempa morto trafis la
poeton en lia naskurbo en la jaro 1827.

Por konigi ankaux al la esperantista mondo gravan germanan
verkiston, kaj por prezenti al cxiuj karaj samideanoj novan
amuzan legajxon, espereble tauxgan por montri la absolutan
suficxecon, ja la mirindajn kapablojn de la _sola_ Lingvo
Internacia, mi entreprenis tiun cxi tradukon de ses el la
Hauff'aj fabeloj.  Neniel mi miros nek malgxojos, se la lingva
stilo de tiu cxi libreto ne placxos; sed mia laboro ne estos
vana, se bonvolaj kritikantoj konsentos pri gxia fideleco al la
fundamento de la amata Lingvo, kaj se germanaj amikoj gxin jugxos
suficxe fidela al la originalo.  Mi plenumas agrablan devon, kiam
mi esprimas cxi tie mian plej koregan dankon al la Redaktoroj de
_The British Esperantist_ -- kie, sub la titolo "_Fabeloj_,"
_La Karavano_ jam aperis -- pro la multaj kaj grandvaloraj
konsiloj, per kiuj ili afable kunlaboradis en la verkado de la
sekvantaj pagxoj.

J. W. Eggleton.

Haubinda (Germanujo),
  la 28an de Aprilo, 1910.




LA KARAVANO.


Trapasis foje la dezerton granda karavano.  Sur la vastega
ebenajxo, kie nenio vidigxas krom sablo kaj cxielo, jam auxdigxis
malproksime sonoriletoj de kameloj kaj argxentaj tintiletoj de
cxevaloj.  Densa polva nubo, gxin antauxiranta, anoncis gxian
proksimecon; kaj cxiam, kiam vento dispelis la nubon, blindigis
la okulojn brilegaj armiloj kaj vestoj lumradiantaj.

Tiel montrigxis la karavano al homo, kiu de l' flanko alrajdis al
gxi.  Li sidis sur bela araba cxevalo, kovrita per tigra felo; de
la helrugxa rimenajxo pendis argxentaj sonoriletoj; kaj sur la
kapo de l' cxevalo flirtadis bela ardea plumfasko.  La rajdanto
havis noblan aspekton, kaj liaj vestoj estis konformaj al la
belegeco de lia cxevalo.  Blanka turbano, ricxe brodita per oro,
kovris lian kapon; la jako kaj la ampleksa pantalono estis fajre
rugxaj; kaj je lia flanko pendis kurba ricxtenila glavo.  Lia
turbano, malsuprentirita survizagxen; liaj nigraj okuloj,
fulmebrilantaj el sub tufaj brovoj; lia longa barbo dependanta
sub hoka nazo, -- cxio cxi tio donis al la rajdanto aspekton
sovagxan kaj maltimegan.  Kiam li trovigxis proksimume kvindek
pasxojn de la fronto de l' karavano, li pikis la cxevalon, kaj
post kelke da momentoj atingis la antauxgvardion.  Tiel
eksterordinare estis vidi rajdanton, kiu sola trapasas la
dezerton, ke la karavanaj gardistoj eketendis kontraux li siajn
lancojn, pro timo pri ia atako.

"Kion vi volas fari?" ekkriis la rajdanto, vidante ke oni tiel
bataleme akceptas lin.  "Cxu vi kredas, ke unu sola homo atakos
vian karavanon?"

La gardistoj, konfuzigxinte, relevis la lancojn; ilia estro
alrajdis al la fremdulo kaj demandis, kion li deziras.

"Kiu estas la posedanto de cxi tiu karavano?" demandis la
rajdanto.

"Al _unu_ sinjoro gxi ne apartenas," respondis la alia, "sed
al kelkaj komercistoj, kiuj el Mekka vojiras hejmlanden, kaj
kiujn ni kondukas tra la dezerto, cxar ofte atakadas la
vojagxantojn cxiuspeca kanajlaro."

"Konduku min do al la komercistoj," petis la fremdulo.

"Tio ne povas ankoraux farigxi," respondis la oficiro, "cxar
ni devas antauxeniri senhalte, kaj la komercistoj trovigxas
malantauxe, je interspaco de almenaux kvaronhora vojo.  Sed se vi
volas rajdi kun mi, gxis ni haltos por preni la tagmezan ripozon,
mi plenumos vian deziron."

La fremdulo respondis nenion; li deligis de la selo sian longan
pipon kaj komencis forte fumi, rajdante apud la gardistestro.
Tiu cxi lasta tute ne sciis, kion li devas pensi pri la
nekonatulo; li ne kuragxis rekte demandi lin pri lia nomo; kaj
kiam, ruze rimarkigante, "Jen bonan tabakon vi fumas," aux,
"Belege pasxadas via cxevalo," li tiel provis iniciati
interparoladon, "Jes, jes!" respondis cxiam la fremdulo,
mallonge.  Fine ili alvenis al la loko, kie oni volis tagmeze
ripozi.  Stariginte garde sian tacxmenton, la cxefgardisto faris
halton kaj atendis, kune kun la fremdulo, la alvenon de la
karavano.  Preterpasis tridek peze sxargxitaj kameloj, kiujn
kondukis armitaj homoj.  Poste venis, sur belaj cxevaloj, la kvin
komercistoj, al kiuj apartenas la karavano, -- plejparte
grandagxuloj, kun mieno tre serioza; unu el ili sxajnis tamen
multe pli juna, pli gaja kaj pli vigla, ol la aliaj.  La
procesion fermis arego da kameloj kaj sxargxocxevaloj.

Oni starigis tendojn, cxirkaux kiuj oni ronde lokis la kamelojn
kaj cxevalojn.  En la mezo staris granda tendo el blua silko.
Tien la gardistestro alkondukis la fremdulon.  Enirinte tra la
kurteno de l' tendo, ili ekvidis la kvin komercistojn, kiuj sidis
sur orbroditaj kusenoj; nigraj sklavoj prezentis al ili
mangxajxojn kaj trinkajxojn.

"Kiun vi enirigas cxi tien?" alparolis la plej juna komercisto
la cxefgardiston.

Antaux ol tiu cxi povis respondi, la fremdulo diris; "Mia nomo
estas Selim Baruhx, kaj mi venas el Bagdado.  Vojagxante
Mekka'on, mi estis kaptita de rabista bando, sed antaux tri tagoj
mi sekrete liberigis min.  La granda Profeto auxdigis al mi, de
malproksime, la sonorilojn de via karavano; tiel farigxis, ke jen
mi estas cxe vi.  Permesu, ke mi vojagxu kun vi.  Vian protekton
vi ne donos al malindulo; kaj kiam vi atingos Bagdadon, mi ricxe
rekompencos vin, cxar mi estas nevo de la grandveziro."

La plej maljuna komercisto prenis la parolon.  "Selim Baruhx,"
diris li, "estu bonvena en nia ombro!  Gxoje ni helpos vin.  Sed
antaux cxio sidigxu, kaj mangxu kaj trinku kun ni."

Selim Baruhx sidigxis cxe la komercistoj kaj mangxis kaj trinkis
kun ili.  Post la mangxado, la sklavoj forigis la vazaron kaj
alportis longajn pipojn kaj turkan sorbedon.  Longatempe la
komercistoj sidis silentaj, elspirante la bluajn tabaknubetojn
kaj rigardante, kiel ili ringigxas kaj malvolvigxas kaj fine
malaperas en la aero.  Fine la juna komercisto rompis la
trankvilon.

"Jam de tri tagoj ni tiel sidadas," diris li, "jen cxe tablo,
jen sur cxevalo, kaj neniam ni forpelis la tempon per ia amuza
distrajxo.  Mi sentas grandan enuon, cxar mi estas kutiminta vidi
post mangxado dancistojn aux auxdi kantojn kaj muzikon.  Cxu vi
scias pri nenia rimedo, amikoj miaj, por amuze pasigi la
tempon?"

La kvar pli maljunaj komercistoj dauxrigis fumi kaj sxajnis
profunde mediti, sed la fremdulo parolis: "Permesu, ke mi faru
al vi jenan proponon.  Mi opinias ke, cxe cxiu restadejo, unu el
ni povas ion rakonti al la aliaj.  Tiamaniere ni agrable pasigus
la tempon."

"Selim Baruhx, vi diris la veron," ekkriis Ahxmet, la plej
maljuna el la komercistoj.  "Ni akceptu la proponon."

"Mi gxojas, ke la propono placxas al vi," diris Selim; "kaj
por ke vi sciu, ke mi deziras nenion maljustan, mi mem faros la
komencon."

La kvin komercistoj, tre kontentaj, pliproksimigxis unu al alia
kaj igis la fremdulon sidigxi en la mezo.  La sklavoj replenigis
la pokalojn, denove plensxtopis la pipojn de siaj sinjoroj kaj
alportis ardantajn karbojn por ekbruligi la tabakon.  Dume
refresxigis Selim sian vocxon per plengorgxo da sorbedo,
forpusxis de la busxo sian longan barbon, kaj ekparolis: "Auxdu
do la historion pri Kalifo Cikonio."




La Historio pri Kalifo Cikonio.


I.


Foje, en bela posttagmezo, sidis komforte sur sia kanapo Kalifo
Hxasid de Bagdado.  Li estis iom dorminta, cxar varmege estis
tiutage, kaj nun, post la dormeto, li havis tre bonhumoran
mienon.  Li fumis per longa palisandra pipo, trinkis de tempo al
tempo iom da kafo, kiun versxis al li lia sklavo, kaj cxiufoje,
kiam placxis al li la gusto de l' trinkajxo, li kontente karesis
al si la barbon.  Unuvorte, la kalifo fartis videble tre bone.
En cxi tiu horo estis tre agrable interparoladi kun li, cxar li
estis tiam plej malsevera kaj afabla.  Gxuste tial vizitis lin
cxiutage cxirkaux tiu horo lia grandveziro Mansor.  Ankaux en cxi
tiu tago li venis; sed li havis, tute kontraux sia kutimo, tre
enpensigxan mienon.  La kalifo eligis iom la pipon el la busxo
kaj diris: "Pro kio vi faras tiel mediteman vizagxon,
grandveziro?"

La grandveziro, kruciginte la brakojn sur la brusto, sin klinis
antaux sia sinjoro kaj respondis: "Sinjoro, cxu mi faras
mediteman vizagxon, mi ne scias: sed malsupre, antaux la palaco,
staras kolportisto, kaj li havas tiel belajn vendotajxojn ke mi
cxagrenigxas pro tio, ke mi ne havas provizon da superfluaj
moneroj."

La kalifo, kiu jam de longe volis fari al sia grandveziro ian
amikajxon, sendis malsupren sian nigran sklavon, por alvenigi la
kolportiston.  Post momento revenis la sklavo, kune kun la
kolportisto.  Cxi tiu estis dika malaltkreskulo, nigrebrunvizagxa
kaj cxifone vestita.  Li portis keston, en kiu trovigxis
cxiuspecaj vendotajxoj: perloj kaj ringoj, ricxe ornamitaj
pistoloj, pokaloj kaj kombiloj.  La kalifo kaj lia veziro
esploris cxion; fine, la kalifo acxetis por si mem kaj por Mansor
belajn pistolojn; por la edzino de l' veziro, kombilon.  Kiam la
kolportisto komencis refermi sian kofron, la kalifo ekvidis
malgrandan tirkeston kaj demandis, cxu ankaux tie trovigxas
komercajxoj.  La kolportisto malfermis la tirkeston, kaj oni
vidis en gxi skatoleton plenan de nigreta pulvoro kaj paperfolion
kun stranga skribajxo kiun nek la kalifo nek Mansor povis legi.

"Mi ricevis cxi tiujn ambaux objektojn de komercisto, kiu trovis
ilin sur la strato en Mekka," diris la kolportisto.  "Mi ne
scias, kion ili enhavas.  Por malalta prezo mi metas ilin je via
dispono; al mi ili utilas nenion."

La kalifo, kiu amis havi en sia biblioteko antikvajn
manuskriptojn, ecx se li ne povis legi ilin, acxetis la
skribajxon kaj la skatolon kaj forpermesis la kolportiston.  Sed
la kalifo pensis, ke li plezurege sciigxus, kion la skribajxo
enhavas.  Tial li demandis la veziron, cxu li ne konas iun, kiu
povas gxin decxifri.

"Favora mia estro!" respondis cxi tiu; "apud la granda moskeo
logxas homo, kiun oni nomas Selim la Sagxa; tiu komprenas cxiujn
lingvojn; venigu lin; eble li konas la misterajn figurajxojn."

Baldaux aperis la sagxa Selim.

"Selim," parolis al li la kalifo, "vi estas, lauxdire, tre
sagxa; rigardu do cxi tiun skribajxon kaj sciigu min, cxu vi
povas gxin legi.  Se vi sukcesos gxin legi, vi ricevos de mi
novan festenan veston; sed se ne, vi ricevos dek-du survangojn
kaj dudek-kvin plandobatojn, cxar en tiu okazo oni malprave nomas
vin Selim la Sagxa."

Selim sin klinis kaj diris: "Efektivigxu via volo, sinjoro!"

Dum longa tempo li atente rigardis la skribajxon, poste ekkriis
subite: "Tio estas latinajxo, sinjoro; oni pendigu min, se gxi
ne estas latinajxo."

"Diru, kion gxi enhavas," ordonis la kalifo, "se latinajxo gxi
estas."

Selim tradukis: "Ho vi, kiu ajn trovos cxi tion, lauxdu Allah'on
pro lia favorkoreco!  Kiu enflaros la pulvoron en cxi tiu
skatoleto kaj diros: _Mutabor_, tiu povos sin aliformigi en kiun
ajn beston kaj komprenos la lingvon de la bestoj.  Por reveni en
sian homan figuron, li klinu sin trifoje orienten kaj rediru tiun
saman vorton.  Sed, post la aliformigxo, gardu vin, ke vi ne
ridu; alie la sorcxvorto tute malaperos el via memoro, kaj vi
restos besto."

Kiam Selim la Sagxa finis legi, plenigxis de gxojo la koro de l'
kalifo.  Li ordonis al la sagxulo jxure promesi, ke li al neniu
malkovros la sekreton, donacis al li belan veston kaj foririgis
lin.  Kaj al sia grandveziro li diris: "Jen bonegan acxeton ni
faris, Mansor.  Kiel gxoje mi atendas la momenton, kiam mi farigxos
besto!  Morgaux matene vi venu al mi.  Poste ni iros kune sur la
kamparon, enflaros iomete el mia skatoleto, kaj auxskultos, kion
oni paroladas en aero kaj sub akvo, en arbaro kaj sur kampo."


II.


En la sekvinta tago, Kalifo Hxasid apenaux matenmangxis kaj sin
vestis, jam venis la grandveziro, por akompani lin, laux ordono,
dum la promeno.  La kalifo metis en sian zonon la skatoleton kun
la magia pulvoro; kaj ordoninte al sia sekvantaro resti hejme, li
ekvojiris kun la sola grandveziro.  Ili iris en la komenco tra la
vastaj gxardenoj de l' kalifo; sed vane ili cxirkauxspionadis je
io vivanta, por ekprovi la grandfarajxon.  Fine la veziro
proponis, ke oni iru gxis lageto, kie li ofte vidis multe da
bestoj, precipe cikonioj, kiuj cxiam kaptis lian atenton per sia
blekado kaj grava sintenado.

La kalifo aprobis la proponon de sia veziro, kaj ili ambaux iris
al la lageto.  Alveninte, ili ekvidis cikonion, kiu gravmiene
pasxadis tien kaj cxi tien, sercxante ranojn kaj iom blekante de
tempo al tempo.  Sammomente ili ekvidis, tre alte en la aero,
duan cikonion, alflugantan tiuregionen.

"Mi vetas je mia barbo, nobla sinjoro," diris la grandveziro,
"cxi tiuj ambaux longakruruloj kondukas unu kun la alia belan
interparoladon.  Se ni do farigxus cikonioj?"

"Bone dirita," respondis la kalifo.  "Sed ni antauxe pripensu,
kiamaniere oni rehomigxas. -- Jen mi trovis: trifoje klinigxinte
orienten kaj dirinte _Mutabor_, tiel mi refarigxas kalifo, kaj vi
veziro.  Sed pro la cxielo ne ridu, alie ni pereos."

Dirante tion, la kalifo rimarkis, ke la alia cikonio, fluganta
super ilia kapo, proksimigxas malrapide al la tero.  Tuj li
eltiris el la zono la skatoleton, enflaris forte, prezentis gxin
al la grandveziro, kiu ankaux enflaris, kaj ambaux kriis:
_Mutabor!_

Malsxvelis al ili la kruroj kaj igxis maldikaj kaj rugxaj: la
belaj flavaj pantofloj de l' kalifo kaj de lia kunulo farigxis
malbelformaj cikoniaj piedoj; la brakoj farigxis flugiloj; la
kolo eligxis el la sxultroj kaj longigxis unu ulnon; la barbo ne
estis plu, kaj molaj plumoj kovris la korpon.

"Vere, vi havas tre belan bekon, grandvezira mosxto," parolis
la kalifo, post longedauxra mirego.  "Per la barbo de l'
Profeto, de kiam mi vivas, mi vidis nenion similan."

"Mi dankas plej humile," respondis la grandveziro,
riverencante; "sed miaflanke, mi kuragxas certigi vin, ke Via
Alteco havas preskaux pli belan aspekton kiel cikonio, ol kiel
kalifo.  Sed, se placxas al vi, ni iru auxskulti tiujn niajn
samrasanojn, kaj ekscii, cxu ni efektive povas paroli cikonie."

Intertempe, la alia cikonio atingis la teron.  Gxi purigis al si
la piedojn per la beko, ordigis sian plumaron kaj ekproksimigxis
al la unua cikonio.  La novaj cikonioj rapidiris antauxen, kaj
auxdis, je sia granda miro, jenan interparoladon: --

"Bonan tagon, Sinjorino Longakrur'; jam tiel frue sur kampo?"

"Plej bonan dankon, kara Frauxlino Blekbek'.  Mi jxus sercxis
mian matenmangxeton.  Cxu vi ne volas akcepti ranfemureton aux
kvaroneton de lacerto?"

"Mi humile vin dankas; hodiaux mi absolute ne havas apetiton.
Cetere mi venis sur la herbejon pro tute alia motivo.  Mi devas
danci hodiaux antaux la gastoj de mia patro; tial mi volas nun,
private, ekzerci min iome."

Nun la cikoniino faris tra la kampo plej strangajn pasxojn.  La
kalifo kaj Mansor, mirigitaj, sekvis sxin per la okuloj.  Sed
kiam sxi starigxis pentrinde sur unu piedo kaj samtempe svingadis
gracie la flugilojn, ili ne plu povis sin deteni; elliberigxis el
iliaj bekoj nekontrauxstarebla ridado; kaj pasis longa tempo,
antaux ol ili reakiris la memregadon.  La kalifo unua ekregis
sin.  "Vere, tio estis sxerco," ekkriis li, "kiu per oro ne
estus pagebla.  Domagxe, ke la malsagxaj bestoj lasis sin
fortimigxi per nia ridado; alie ili certe estus ankaux
kantintaj!"

Sed nun al la grandveziro venis en la kapon, ke malpermesite
estas ridi en la aliformigxa stato.  Li diris al la kalifo sian
timon.

"Per Mekka kaj Medina!  Malbona sxerco estus, se mi devus resti
cikonio.  Penu do rememori la vortacxon; al mi gxi ne volas
reveni.

"Trifoje ni devas klinigxi orienten, dirante samtempe:  Mu --,
Mu --, Mu --."

Ili turnis sin orienten kaj seninterrompe klinigxis, tiel ke
iliaj bekoj preskaux tusxis la teron.  Sed, ho ve!  Forfluginta
estis la magia vorto; kiel ajn ofte la kalifo klinigxadis, kaj
kiel ajn pasie lia veziro kunkriadis Mu --, Mu --, cxiu memoro
pri gxi estis perdita; kaj la kompatinda kalifo kaj lia veziro
estis kaj restis -- cikonioj!


III.


Malgxojaj, la ensorcxitoj vagadis tra la kamparo.  Ili tute ne
sciis, kion fari en cxi tiu malfelicxo.  El sia cikonia hauxto
ili ne povis eliri; ecx en la urbon ili ne povis reveni, por sin
rekonigi; cxar kiu kredus al cikonio, ke gxi estas la kalifo?
Kaj ecx se oni kredus tion, cxu la Bagdadanoj nomus kalifo
cikonion?

Dum multe da tagoj ili cxirkauxvagadis, mizere nutrante sin per
kampaj fruktoj, kiuj ne estis por ili facile mangxeblaj pro iliaj
longaj bekoj.  Cetere ili ne havis apetiton por lacertoj kaj
ranoj, cxar ili timis difekti al si la stomakon per tiaj
frandajxoj.  Ilia sola plezuro en cxi tiu malgxoja situacio estis
tio, ke ili povas flugi; kaj ofte ili flugis sur la tegmentojn de
Bagdado, por vidi, kio okazas en la urbo.

En la unuaj tagoj ili rimarkis grandan movadon kaj funebron sur
la stratoj.  Sed cxirkaux la kvara tago post ilia ensorcxo,
sidante sur la palaco de l' kalifo, ili ekvidis, malsupre sur la
strato, belegan procesion.  Eksonis tamburoj kaj fajfiloj.  Homo
en rugxa orebrodita mantelo sidis sur multornamita cxevalo;
cxirkauxis lin brilaj servistoj.  La duona Bagdado kuradis post
li; kaj cxiuj kriadis: "Vivu Mizra!  Saluton al la estro de
Bagdado!"  Nun rigardis sin reciproke la du cikonioj sur la
palaca tegmento, kaj Kalifo Hxasid parolis:

"Cxu vi jam ekkomprenas, kial mi estas ensorcxita, grandveziro?
Tiu Mizra estas filo de mia gxismorta malamiko, la potenca
sorcxisto Kasxnur, kiu, en malbona horo, jxuris vengxon al mi.
Tamen mi ankoraux ne perdis esperon.  Venu, fidela partoprenanto
de mia malfelicxo; ni iru al la tombo de l' Profeto; eble en
sankta loko la sorcxo malplenumigxos."

Ili levigxis de la tegmento de l' palaco kaj ekflugis laux la
direkto de Medina.

Sed ne bone prosperis al ili la flugado, cxar ambaux cikonioj
ankoraux malmulte sin ekzercadis.

"Ho ve!" ekgxemis la grandveziro post kelke da horoj, "kun
afabla permeso de via kalifa mosxto, baldaux finigxos miaj
fortoj; vi flugas ja multe tro rapide.  Cetere, jam vesperigxis,
kaj ni farus bone, sercxante restadejon por la nokto."

Hxasid auxskultis favore la peton de sia servisto; kaj cxar li
ekvidis, malsupre en la valo, ruinon, kiu sxajnis, kvazaux gxi
donus rifugxejon, ili flugis tien.  La loko, kie ili intencis
pasigi cxi tiun nokton, estis en pasinta tempo, lauxsxajne,
kastelo.  Belaj kolonoj elstaris el la ruinoj.  Kelkaj pli-malpli
bone konservitaj cxambroj atestis pri la iama belegeco de la
domo.  Hxasid kaj lia akompananto cxirkauxiris tra la koridoroj,
sercxante sekan loketon.  Subite haltis cikonio Mansor.

"Granda sinjoro," li diris mallauxte, "estas ja, mi scias,
malsagxe de la flanko de grandveziro, ecx pli malsagxe de la
flanko de cikonio, timi fantomojn.  Sed maltrankvilege estas al
mi en la koro, cxar tutproksime mi bone auxdis plendsonojn kaj
gxemegojn."

Nun haltis ankaux la kalifo kaj klare ekauxdis mallauxtan
ploradon, kiu pli kredeble apartenis al homo, ol al besto.  Plena
de espero, li volis direkti sin tien, el kie venis la plendaj
sonoj; sed la veziro kaptis lin je la flugilo per la beko, kaj
petegis lin, ke li ne jxetu ilin en novajn nekonatajn dangxerojn.
Sed vane!  La kalifo, kiu havis brave batantan koron ecx sub la
cikonia flugilo, elsxiris sin kun perdo de kelke da plumoj kaj
rapidiris antauxen en malluman koridoron.  Li alvenis baldaux al
pordo, kiu sxajnis nur duone fermita kaj tra kiu li klare
ekauxdis gxemetojn kaj iom da plorkriado.  Li pusxe malfermis la
pordon per la beko, sed, mirigita, ekhaltis sur la sojlo.  En la
ruinigxinta cxambro, kiun eta kradfenestro nesuficxe lumigis, li
ekvidis grandan striginon, sidantan sur la tero.  Grandaj larmoj
rulfluadis el sxiaj rondaj okulegoj, kaj per rauxka vocxo sxi
elsonigis el la kurba beko siajn gxemojn.  Sed kiam sxi ekvidis
la kalifon kaj lian veziron, kiu intertempe ankaux eniris, tiam
sxi eligis lauxtan gxojkriadon.  Gracie, per la brunemakulita
flugilo, sxi elvisxis el la okuloj la larmojn; kaj, je la granda
miro de l' du cxeestantoj, sxi ekkriis en bona, homa lingvo
araba:

"Ho cikonioj, estu bonvenaj!  Vi estas por mi bona antauxsigno
de mia savigxo; cxar estas al mi antauxdirite, ke per cikonioj
venos al mi granda felicxo."

Rekonsciigxinte de sia mirego, la kalifo faris riverencon per sia
longa kolo, gracie arangxis siajn maldikajn krurojn, kaj diris:

"Strigino!  Jugxante laux viaj vortoj, mi devas vin kredi mia
kunsuferantino.  Sed ho ve!  Via espero, ke per ni venos via
savo, estas vana.  Vi mem konfesos nian senpovecon, kiam vi
auxdos nian historion."

La strigino petis lin rakonti, kaj la kalifo rakontis, kion ni
jam scias.


IV.


Kiam la kalifo finis sian historion, la strigino dankis lin kaj
diris:

"Auxdu ankaux mian historion kaj sciigxu, ke mi estas ne malpli
malfelicxa, ol vi.  Mia patro estas la Regxo de Hindujo; mi, lia
malfelicxa solfilino, nomigxas Lusa.  Tiu sorcxisto Kasxnur, kiu
ensorcxis vin, jxetis ankaux min en la malfelicxon.  Unu tagon li
venis al mia patro kaj petis pri mia mano por sia filo Mizra.
Sed mia patro, homo ekkolerema, ordonis malsuprenjxeti lin de la
sxtuparo.  Tamen prosperis al la malnoblulo sub alia formo denove
alsxteliri proksime al mi.  Foje, kiam mi volis trinki en mia
gxardeno ion refresxigan, li alportis al mi, sin alivestinte kiel
sklavo, trinkajxon, kiu sxangxis min en cxi tiun abomenan
figuron.  Svenintan pro teruro, li portis min cxi tien, kaj
kriegis en miajn orelojn, per terura vocxo:  'Cxi tie vi restu,
malbelega, ecx de la bestoj malestimata, gxis via morto, aux gxis
iu deziros propravole edzigxi kun vi ecx en cxi tiu monstra
formo.  Tiel mi vengxas min al vi kaj al via malhumila patro.'
De tiu tempo forpasis multe da monatoj.  Sola kaj malgxoja, mi
vivas kiel ermitino en cxi tiu ruino, abomenata de la mondo kaj
ecx de la bestoj.  La bela naturo estas fermita por mia rigardo;
cxar tage mi estas blinda, kaj nur kiam la luno supersxutas per
sia pala lumo cxi tiujn murojn, defalas de miaj okuloj la
vualo."

La strigino cxesis paroli, kaj denove forvisxis per la flugilo la
larmojn, kiujn eltiris la rakontado pri sxia doloro.

La kalifo estis, dum la rakontado de l' regxidino, profundigxinta
en medito.

"Se mi ne tute eraras," diris li, "estas sekreta rilato inter
via malfelicxo kaj mia.  Sed kie mi trovos la solvon de cxi tiu
enigmo?"

La strigino respondis: "Ho sinjoro, mi havas la saman
antauxsenton, kiel vi; cxar foje, en mia plej juna agxo,
antauxdiris al mi sagxa virino, ke cikonio alportos al mi grandan
felicxon.  Eble mi scias ankaux, kiel ni povos nin savi."

La kalifo, tre mirigita, demandis, pri kia savrimedo sxi pensas.

"La sorcxisto, kiu nin ambaux malfelicxigis," diris sxi,
"venas cxiumonate unu fojon en cxi tiun ruinon.  Ne malproksime
de cxi tiu cxambro estas salono.  Tie li havas la kutimon
festenadi kun multaj siaj similuloj.  Multfoje mi jam
subauxskultis ilin tie.  Tiahore ili rakontas unuj al aliaj siajn
hontindajn farajxojn.  Eble li tiam elparolos la sorcxvorton,
kiun vi forgesis."

"Kara mia regxidino," ekkriis la kalifo, "parolu!  Kiam li
venos?  Kie estas la cxambrego?"

La strigino momenton silentis; poste sxi parolis: "Ne malplacxu
al vi mia peto!  Nur laux unu kondicxo mi povos plenumi vian
deziron."

"Parolu, parolu!" kriis Hxasid.  "Ordonu!  Cxian kondicxon mi
akceptos."

"Mi do tre dezirus esti samtempe libera, kiel vi; sed tio povos
farigxi, nur se unu el vi donos al mi sian manon."

La propono sxajnis iom konsterni la cikoniojn; kaj la kalifo
faris signon al sia servisto, ke li eliru kun li por unu momento.

"Grandveziro," diris la kalifo, kiam ili staris aliflanke de l'
pordo, "tio estas sensenca negoco; sed vi -- vi ja povas bone
sxin preni."

"Kion vi diras!" respondis la alia; "por ke mia edzino elgratu
al mi la okulojn, kiam mi revenos hejmen?  Krom tio, mi estas jam
grandagxulo, kaj vi, kontrauxe, ankoraux juna kaj frauxla; vi do
povus pli konvene doni la manon al juna kaj bela regxidino."

"Gxuste jen estas!" ekgxemis la kalifo, melankolie mallevante la
flugilojn.  "De kie vi scias, ke sxi estas juna kaj bela?  Jen
kion mi nomas: 'Acxeti katon en fermita sako'!"

Dum longa tempo ili penadis por influi unu la alian.  Sed fine
konvinkigxinte, ke lia veziro preferus resti cikonio, ol edzigxi
kun la strigino, la kalifo mem decidigxis plenumi la kondicxon.
Granda estis la gxojo de l' strigino.  Sxi konfesis, ke ili ne
povus veni en pli oportuna tempo, cxar jam en cxi tiu nokto
versxajne kunvenos la sorcxistoj.

Kune kun la cikonioj sxi forlasis la cxambron, por konduki ilin
en la salonon.  Ili iris longatempe tra malluma koridoro.  Fine,
renkonte al ili, tra duone ruinigxinta muro, elradiis hela lumo.
Kiam ili tie alvenis, la strigino konsilis al ili sin teni
absolute senbrue.  Tra la truo, antaux kiu ili staris, ili povis
superrigardi grandan salonon.  Gxi estis cxirkauxita de kolonoj
kaj belege ornamita.  Multe da koloraj lampoj anstatauxis la
tagan lumon.  En la mezo de l' cxambrego staris ronda tablo,
sxargxita per multaj elektitaj mangxajxoj.  Cxirkaux la tablo
etendigxis kanapo, sur kiu sidis ok viroj.  En unu el tiuj cxi la
cikonioj rekonis la kolportiston, kiu vendis al ili la
sorcxpulvoron.  Lia najbaro petis lin, ke li rakontu siajn plej
novajn farajxojn.  Li do rakontis interalie la historion pri la
kalifo kaj lia veziro.

"Kaj kian vorton vi donis al ili?" demandis lin alia sorcxisto.

"Tre malfacilan latinan vorton: _Mutabor_."


V.


Auxdinte tion cxe sia murtruo, la cikonioj preskaux
senkonsciigxis de gxojo.  Ili kuris tiel rapide per siaj longaj
kruroj al la pordego de l' ruino, ke la strigino apenaux povis
ilin sekvi.  Tie diris la kalifo, kortusxita, al la strigino:

"Savintino de mia vivo kaj de la vivo de mia amiko, akceptu min
kiel vian edzon, en eterna dankemo pro tio, kion vi faris por
ni."

Poste li turnis sin orienten.  Trifoje la cikonioj klinis siajn
longajn kolojn al la suno, kiu jxus levigxis malantaux la montoj;
_Mutabor_, ili kriis; kaj en la sama momento ili estis
resxangxitaj.  Gxojegante pro la retrovita vivo, cxirkauxprenis
sin reciproke sinjoro kaj servisto, kun rido kaj ploro.  Sed kiel
priskribi ilian miregon, kiam ili rigardis cxirkauxen?  Bela
sinjorino, brilege vestita, staris antaux ili.  Ridetante, sxi
donis al la kalifo la manon.  "Cxu vi ne rekonas plu vian
striginon?" sxi diris.  Estis sxi!  Tiagrade cxarmis la kalifon
sxiaj beleco kaj gracieco, ke li ekkriis: estas lia plej granda
felicxo, ke li farigxis cikonio.

Nun ili cxiuj ekvojagxis kune Bagdadon.  La kalifo trovis en siaj
vestoj ne sole la skatoleton kun la magia pulvoro, sed ankaux
sian monujon.  Li do acxetis en la plej proksima vilagxo cxion,
kion ili bezonis por la vojagxo; kaj baldaux ili atingis la
pordegojn de Bagdado.  La alveno de l' kalifo elvekis tie grandan
miron.  Oni estis proklaminta lin mortinta; tial multe gxojis la
popolo, rehavante sian amatan estron.

Sed des pli forte ekbrulis ilia malamo al la trompisto Mizra.
Ili are eniris en la palacon, kaj kaptis la maljunan sorcxiston
kaj lian filon.  La maljunulon forsendis la kalifo en la saman
ruinan cxambron, kie logxis iam la regxidino, kiel strigino, kaj
tie li ordonis pendigi lin.  Sed al la filo, kiu nenion komprenis
pri la artifikoj de la patro, la kalifo permesis elekti, cxu li
volas morti aux enflari.  Kiam li elektis tion cxi lastan, la
grandveziro prezentis al li la skatoleton.  Unu fortan enflaron;
kaj la magiplena vorto de l' kalifo aliformigis lin cikonio.  La
kalifo ordonis enfermi lin en fera kagxo, kiun oni starigis en la
gxardeno de l' palaco.

Longe kaj felicxe vivis Kalifo Hxasid kun sia edzino, la
regxidino.  Liaj plej felicxaj horoj estis cxiam tiuj, en kiuj la
grandveziro, posttagmeze, vizitis lin.  Tiam ili paroladis ofte
pri la cikonio-aventuro; kaj se la kalifo estis pli ol kutime
gajhumora, li bonvole konsentis imiti la grandveziron, montrante
kian mienon li havis kiel cikonio.  Serioze, per tre rektigitaj
kruroj, li marsxadis tra la cxambro, blekadis, svingadis la
brakojn, kvazaux ili estus flugiloj, kaj montris, kiel la
grandveziro vane sin klinis orienten kaj kriis, "Mu --, Mu --."
Al Sinjorino Kalifedzino kaj sxiaj infanoj cxi tiu prezentado
faris cxiufoje grandan plezuron; sed se la kalifo ne volis cxesi
blekadi kaj klinigxadi kaj kriadi, "Mu --, Mu --," la veziro,
ridetante, minacis sciigi al Sinjorino Kalifedzino, kion oni
pridiskutadis cxe la pordo de Regxidino Strigino.

Kiam Selim Baruhx finis sian rakonton, la komercistoj esprimis
grandan kontentigxon pri lia historio.  "Efektive, forpasis
nerimarkite la tuta posttagmezo," diris unu el ili, dissxovante
la kovrilon de la tendo.  "Malvarmete blovas la vespera vento;
ni do povus bone dauxrigi nian vojagxon."  Liaj kunvojagxantoj
konsentis; oni kunmetis la tendojn, kaj la karavano reekiris en
sia kutima marsxordo.

Preskaux la tutan nokton ili rajdis antauxen; cxar brulvarmege
estis dum la tago, sed la stelplenaj noktoj estis tre
refresxigaj.  Fine ili alvenis al oportuna restadejo, starigis la
tendojn, kaj kusxigxis dormi.  Pri la fremdulo la komercistoj
zorgis kvazaux pri sia plej honorinda gasto.  Unu donis al li
kusenojn, alia kovrilojn, tria sklavojn; unuvorte, en cxiuj
rilatoj oni servis lin, kvazaux li estus hejme.  Jam komencigxis
la plej varmegaj horoj de l' tago, kiam ili ree levigxis; kaj
unuanime ili decidis resti cxi tie gxis la vespero.  Post komuna
tagmangxo, ili denove pliproksimigxis unu al alia; kaj la juna
komercisto sin turnis al la plej agxa kaj diris:

"Selim Baruhx agrabligis por ni la hierauxan posttagmezon; nu,
Ahxmet, cxu ankaux vi rakontus al ni ion, aux okazintajxon el via
longa vivo, kiu sendube estas ricxa je aventuroj, aux iun belan
fabelon?"

Ahxmet silentis dum kelka tempo, kvazaux sendecida, cxu li diros
tion aux alion; fine li parolis:

"Karaj amikoj!  Fidelaj kamaradoj vi montris vin dum cxi tiu
vojagxo, kaj ankaux Selim meritas mian konfidon.  Propran
travivitajxon mi do sciigos al vi, -- ion, pri kio, en aliaj
cirkonstancoj, mi nevolonte parolus, kaj kion mi tre malofte
rakontis."




La Historio pri la Fantomsxipo.


Mia patro havis malgrandan butikon en Balsoro.  Li estis nek
malricxa nek ricxa, -- unu el tiuj homoj, kiuj nevolonte ion
riskas, timante perdi la malmulton, kiun ili havas.  Li edukis
min simple kaj virte, tiel ke, post nelonga tempo, mi povis esti
al li utila.  Kiam mi jxus farigxis dekokjara kaj li faris sian
unuan gravan spekulacion, li mortis, kredeble de cxagreno pro
tio, ke li lasis mil ormonerojn al la gardo de la maro.  Post
nelonge mi havis kauxzon jugxi lin felicxa pro lia morto; cxar
kiam pasis malmulte da semajnoj, mi eksciis, ke la sxipo, al kiu
li komisiis siajn komercajxojn, alprofundigxis.  Sed cxi tiu
malfelicxo ne povis malvarmigi mian kuragxon de junulo.
Sxangxinte en monon cxion, kion postlasis mia patro, mi
ekforiris, por provi en fremdlando la fortunon.  Akompanis min
nur unu maljuna servisto de mia patro; longjare korinklina al nia
familio, li ankaux nun ne volis disigxi de mi, nek de mia sorto.

Favoris nin la vento, kiam ni ensxipigxis en la haveno de
Balsoro.  La sxipo, sur kiun mi dungigis min, destinigxis al
Hindujo.  Jam de dek kvin tagoj ni veturis sur la kutima vojo,
kiam la sxipestro al ni antauxanoncis ventegon.  Lia vizagxo
malkasxis lian maltrankvilecon: sxajnis, ke li ne suficxe konis
la tieajn marvojojn, por povi senzorge renkonti ventegon.  Li
ordonis faldi cxiujn velojn, kaj tre malrapide ni veturis
antauxen.  Venis la nokto, hela kaj malvarma: la sxipestro do
kredis, ke li trompigxis pri la signoj de l' ventego.  Subite,
tutproksime al la nia, preterveturis sxipo, kiun ni ne vidis
antauxe.  Sovagxa gxojkriado elsonis al ni de gxia ferdeko, --
pro kio mi multe miris en tia maltrankviliga antauxventega horo.
La sxipestro, kiu staris cxe mia flanko, farigxis morte pala.

"Mia sxipo estas perdita," li kriis; "jen veturas la Morto!"

Antaux ol mi povis lin demandi pri la signifo de tiu stranga
ekkrio, alkuregis la maristoj, kriegante, ploregante.

"Cxu vi gxin vidis?" ili kriis.  "Ve! ve! sonis nun nia lasta
horo!"

La sxipestro ordonis vocxe legi konsolajn sentencojn el la
Korano, kaj li mem prenis la direktilon.  Sed vane!  Videble
plifortigxis la ventego; kaj antaux ol forpasis ecx unu horo,
surterigxis la sxipo kun granda krakego.  Oni surakvigis la
boatojn; kaj apenaux la lastaj maristoj sin savis, jam alfundiris
antaux niaj okuloj la sxipo; kaj mi, senhava mizerulo, forveturis
sur la maro.  Sed niaj cxagrenoj ankoraux ne finigxis.  Cxiam pli
terure furiozis la ventego, kaj ne plu estis eble, direkti la
boaton.  Mian maljunan serviston mi forte cxirkauxprenis, kaj nun
ni jxure promesis, ke ni neniam forlasos unu la alian.  Fine
revenis la tago.  Sed cxe la unua apero de l' matena rugxo kaptis
la vento la boaton, en kiu ni sidis, kaj renversis.  Neniam mi
revidis iun el miaj kunsxipanoj.  Mi estis senkonsciigita de l'
falego.  Revekigxinte, mi min trovis en la brakoj de mia fidela
servisto, kiu jam sin savis sur la renversitan boaton kaj
suprentiris min post si.  Ne blovis plu la ventego.  Nenie estis
videbla nia sxipo.  Sed ne malproksime ni ja ekvidis alian, al
kiu alportadis nin la ondoj.  Pliproksimigxinte, mi rekonis gxin
kiel tiun saman, kiu nokte nin preterveturis kaj tiel forte
timigis la sxipestron.  Al mi inspiris tiu sxipo strangan
teruron.  Teruris min la tiel timege efektivigxinta diro de l'
sxipestro; teruris min ankaux la dezertega aspekto de l' sxipo,
sur kiu neniu montrigxis, indiferente kiom ajn ni alproksimigxis,
kiom ajn ni kriegis.  Tamen por ni gxi estis la sola savrimedo;
tial ni alte gloris la Profeton, kiu tiel mirakle gardis nian
vivon.

De la antauxa parto de l' sxipo pendis longa sxnurego, al kiu ni
remis mane kaj piede, celante gxin kapti.  Fine ni sukcesis tion
fari.  Mi eligis lauxtan krion, sed seninterrompe dauxris sur la
sxipo la silento.  Nun ni suprenrampis per la sxnurego, mi, la
pli juna, antauxe.  Sed, ho teruro!  Kia sceno sin prezentis al
mia rigardo, kiam mi ekpasxis sur la ferdekon!  Sango rugxigis la
plankon.  Dudekkelke da kadavroj en turkaj vestoj kusxis
cxirkauxe.  Cxe la meza masto staris homo, ricxe vestita, kun
sabro en la mano; sed lia vizagxo estis pala kaj distordita, kaj
tra lia frunto iris granda najlo, lin senmoviginta je l' masto:
ankaux li estis senviva.  Teruro malakcelis miajn pasxojn;
apenaux mi kuragxis spiri.  Nun suprenvenis ankaux mia kunulo.
Tiun cxi miregigis, same kiel min, la aspekto de la ferdeko, sur
kiu vidigxis nenio vivanta, nenio krom tiuj timegigaj kadavroj.
Fine, dirinte pregxon al la Profeto, ni kuragxis iri antauxen.
Cxe cxiu pasxo ni rigardis cxirkauxen pro timo, ke io nova ne sin
montru, io ecx pli terurega.  Sed cxio restis nesxangxita.  Longe
kaj largxe nenio vivanta, -- nur ni kaj la senlima oceano.  Ni
ecx ne kuragxis lauxte paroli timante, ke la senviva, alpikita al
la masto, kapitano ne turnu al ni siajn rigidajn okulojn, aux ke
iu el la mortigitoj ne ekmovu sian kapon.  Fine ni atingis
sxtuparon, kondukantan en la sxipan internon.  Tie ni nevole
ekhaltis kaj rigardis unu la alian, cxar neniu el ni kuragxis
esprimi siajn pensojn.

"Sinjoro," parolis mia fidela servisto, "terurajxo okazis cxi
tie.  Tamen, ecx se, tie malsupre, la sxipo estas plena de
mortigistoj, mi plivolas kapitulaci al ili senkondicxe, ol resti
pli longe kun tiuj senvivuloj."

Mi same pensis, kiel li; kaj, plikuragxigxinte, ni iris,
time-scivolaj, malsupren.  Sed ankaux cxi tie regis tomba silento
kaj sole niaj pasxoj faris ehxon sur la sxtuparo.  Ni staris cxe
la sojlo de l' kajuto.  Metinte porden mian orelon, mi
auxskultis: nenio auxdebla!  Mi malfermis.  La cxambro prezentis
hxaosan aspekton.  Vestajxoj, armiloj kaj alia ilaro
cxirkauxkusxis intermiksite.  Nenio en ordo.  La sxipanaro, aux
almenaux gxia estro, kredeble estis jxus drinkinta, cxar cxio
ankoraux kusxis cxirkauxe.  Ni iris antauxen de cxambro al
cxambro, de apartamento al apartamento.  Cxie ni trovis luksajn
provizojn da silko, perloj, sukero, kaj alio diversa.  Gxojegigis
min supermezure cxi tiu vidajxo, cxar konsiderante, ke estas
neniu sur la sxipo, mi opiniis min rajtigita, cxion cxi proprigi
al mi.  Sed Ibrahimo atentigis min, ke ni versxajne estas
ankoraux tre malproksime de l' marbordo, kiun ni ne povas atingi
solaj kaj sen homa kunhelpo.

Ni refresxigis nin per la mangxajxoj kaj trinkajxoj, kiujn ni
trovis en tia superfluo, kaj fine ni resupreniris sur la
ferdekon.  Sed cxi tie sentigis al ni senfinan teruron la vido de
la abomenaj kadavroj.  Por liberigi nin de ili, ni do decidis,
ilin jxeti en la maron.  Sed kia timego ekkaptis nin, kiam ni
trovis, ke neniu el ili estas delokigebla!  Kvazaux enradikitaj,
ili kusxis sur la planko; por forigi ilin, necese estus eltiri la
tabulojn de l' ferdeko, sed por tio mankis al ni cxiuj iloj.
Neeble estis ankaux, disigi de lia masto la kapitanon; el lia
mano rigida ni ecx ne povis fortiregi lian sabron.  En malgxoja
meditado pri nia situacio ni pasigis cxi tiun tagon.  Je la
noktigxo mi permesis al Ibrahimo kusxigxi por dormi: mi mem volis
resti garde sur la ferdeko, por elrigardi je savo.  Tamen, kiam
levigxis la luno, kaj mi kalkulis laux la steloj, ke estas la
dekunua horo, ekregis min tiel nekontrauxstarebla dormemo, ke,
kontrauxvole, mi kusxigxis malantaux barelo, kiu staris sur la
ferdeko.  Sed estis plivere duonsveno ol dormo, cxar mi bone
auxdis la maron frapadi la flankon de l' sxipo kaj la velojn
knaradi kaj fajfadi en la vento.  Subite mi kredis auxdi vocxojn
kaj piedsonojn sur la ferdeko.  Mi volis levigxi, por rigardi
tiuflanken, sed nevidebla potenco tenis enkatenitaj miajn
membrojn; mi ecx ne povis malfermi la okulojn.  La vocxoj
farigxis cxiam pli klaraj; sxajnis al mi, kvazaux gaja sxipanaro
kuradas tien kaj reen sur la ferdeko.  Interalie mi kredis auxdi
la fortan vocxon de iu ordonanta; mi ankaux klare auxdis, kiel
sxnuregoj kaj veloj supren-malsuprentirigxas.  Sed iom post iom
mi senkonsciigxis kaj pliprofundigxis en dormo, en kiu mi kredis
auxdi nur bruadon de armiloj, kaj nur tiam vekigxis, kiam la suno
jam alte staris kaj brulradiis sur mian vizagxon.  Mirigita, mi
cxirkauxrigardis.  Ventego, sxipo, mortintoj, -- cxio, kion mi
auxdis dum la nokto, sxajnis al mi kvazaux songxo; sed kiam mi
suprenrigardis, mi cxion trovis kiel hieraux.  Senmove kusxis la
mortintoj; senmove la kapitano estis alfiksita al la masto.
Ridante pri mia songxo, mi levigxis, por sercxi mian maljunan
serviston.  Tiu cxi sidis en la kajuto kaj profunde meditis.

"Ho sinjoro!" ekkriis li, kiam mi eniris, "mi preferus
kusxi sur la plejprofundejoj de l' maro, ol pasigi ankoraux unu
nokton en tiu cxi ensorcxita sxipo."

Mi demandis lin pri la kauxzo de lia maltrankvileco, kaj li
respondis:

"Post kelkhora dormado mi vekigxis kaj ekauxdis, kiel oni
kuradas tien kaj cxi tien super mia kapo.  Unue mi kredis, ke
estas vi; sed estis almenaux dudek, kiuj tie cxirkauxkuradis; mi
auxdis ankaux vokadon kaj kriadon.  Fine malsuprenvenis la
sxtuparon pezaj pasxoj.  Forlasis min nun plene la konscio.  Nur
de tempo al tempo mi rekonsciigxis, kaj tiam mi vidis tiun saman
homon, kiu estas najlita al la masto tie supre, sidantan kantante
kaj trinkante cxe tiu cxi tablo; kaj tiu skarlate-vestito, kiu
kusxas ne malproksime de li sur la ferdeko, sidis kuntrinkante
cxe lia flanko."

Tiel rakontis mia maljuna servisto.  Mi sentis min absolute ne
bone, pri tio mi povas certigi vin.  Tio do ne estis iluzio: mi
ankaux ja estis bone auxdinta la mortintojn.  Sxipveturi en tia
societo, tio estis al mi plejaltgrade terura.  Dume mia Ibrahimo
profundigxis en medito.  "Jen mi trovis!" ekkriis li fine.
Venis al li en la kapon sentenco, kiun lernigis al li iam lia
avo, sperta kaj multvojagxinta homo; gxi povus efiki kontraux
cxiuspecaj fantomoj kaj sorcxajxoj.  Li certigis ankaux, ke tiu
dormemo, kiu nin ekposedis, estos en la venonta nokto facile
malhelpebla, se ni senlace ripetos pregxsentencojn el la Korano.
La propono de l' maljunulo tre placxis al mi.  Maltrankvilanime
ni vidis veni la nokton.  Apud la kajuto estis cxambreto, en kiun
ni decidis retirigxi.  Ni traboris tra la pordo kelkajn truojn,
suficxe grandajn por superrigardi tra ili la tutan kajuton.
Poste ni firmfermis laux eblo la pordon de interne; kaj Ibrahimo
surskribis en cxiuj kvar anguloj la nomon de l' Profeto.  Tion
farinte, ni atendis la terurajxojn de l' nokto.

Denove estis, mi kredas, la dekunua horo proksimume, kiam mi
forte ekdormemigxis.  Mia kunulo tial konsilis al mi pregxdiri
kelke da Koransentencoj; kaj vere tio kontrauxefikis.  Subite
farigxis supre granda movado.  Knaris la sxnuregoj; piedaj pasxoj
sonis sur la ferdeko; kaj kelkaj vocxoj estis klare auxdeblaj.
Dum kelkaj minutoj ni sidis tie, korpremate atendante.  Fine ni
ekauxdis iun malsuprenveni la sxtuparon de l' kajuto.  Tion
auxdante, la maljunulo komencis eldiri la sentencon, kiun
lernigis al li lia avo kontraux fantomoj kaj sorcxajxoj:

  "Cxu vi el aero venis,
    Aux en tomb' malluma dormis,
  Aux vin mara fundo tenis,
    Aux infera fajr' vin formis,--
  Granda Allaho ordonas al vi:
  Cxiuj fantomoj obeas al li."

Mi devas konfesi, ke mi ne multe kredis je cxi tiu sentenco, kaj
starigxis al mi la haroj sur la kapo, kiam la pordo
malfermegigxis.  Envenis tiu granda majesta viro, kiun mi vidis
najlitan al la masto.  La najlo ankoraux traestis lian cerbon,
sed li jam reeningigis sian glavon.  Post li envenis alia malpli
ricxe vestita, kiun mi ankaux vidis supre kusxantan.  La
kapitano, -- estis ja klarerekoneble li, -- havis palan vizagxon,
grandan nigran barbon, kaj sovagxe ruligxantajn okulojn, per kiuj
li cxirkauxrigardis la tutan cxambron.  Dum li preteriris nian
pordon, mi povis lin vidi tre klare; li, siaflanke, sxajnis tute
ne rigardi al la kasxanta nin pordo.  Ili ambaux sidigxis cxe la
tablo, kiu staris en la mezo de l' kajuto, kaj lauxte, preskaux
kriante interparoladis en nekonata lingvo.  Ili pli kaj pli
lauxtigxis kaj kolerigxis; fine ekfrapis la kapitano la tablon
per pugnigita mano, ektremigante la tutan cxambron.  Sovagxe
ridante, la alia salte levigxis kaj faris signon al la kapitano,
ke li sekvu lin.  Tiu cxi sin levis, eltiregis sian sabron el la
ingo, kaj ambaux forlasis la cxambron.  Ni spiris pli libere,
kiam ili estis for; sed nia timo ankoraux neniel finigxis.  Sur
la ferdeko farigxis cxiam pli kaj pli lauxte.  Auxdigxis rapida
kurado, ridado, kriegado.  Fine eksplodis tumulto vere infera:
armiltintegado kaj kriado; ni kredis, ke mallevigxas sur nin ecx
la ferdeko, kune kun la tuta velaro: subite -- profunda silento!
Post multe da horoj, kuragxinte resupreniri, ni trovis cxion en
antauxa stato; alie ol antauxe kusxis ecx ne unu; cxiuj estis
rigidaj kiel ligno.

Ni tiel pasigis sur la sxipo multe da tagoj.  Gxi veturadis cxiam
orienten, kie, laux mia kalkulo, sendube kusxis la tero.  Sed,
ecx se gxi transiris multe da mejloj dum la tago, nokte gxi
sxajnis cxiam veturi returnen; cxar, kiam la suno levigxis, ni
cxiufoje retrovigxis sur la sama loko.  Cxi tion ni ne povis
klarigi al ni alimaniere, ol supozante, ke la mortintoj cxiunokte
veturis plenvele returnen.  Por tion malebligi, ni ferlis
antauxnoktigxe cxiujn velojn kaj uzis tiun saman rimedon, kiun ni
jam antauxe provis cxe la pordo en la kajuto: ni skribis sur
pergamenon la nomon de l' Profeto kune kun la sentenco de la avo,
kaj cxirkauxligis per tio la ferlitajn velojn.  Maltrankvilanime
ni atendis en nia cxambreto la sekvon.  Cxi tiun fojon la
fantomoj sxajnis ecx pli terure furiozi, ol antauxe; sed jen, la
sekvintan matenon, kunvolvitaj estis la veloj, tute kiel ni ilin
lasis.  Ni strecxis dum la tago nur tiom da veloj, kiom ni
bezonis, por peleti la sxipon antauxen; kaj tiamaniere ni
transiris en kvin tagoj spacon suficxe grandan.

Fine, la sesan tagon matene, ni ekvidis, en malgranda interspaco,
la teron, kaj ni dankis Allah'on kaj lian Profeton pro nia
mirinda savo.  Dum tiu tago kaj la sekvinta gxin nokto ni
veturadis lauxlonge de l' marbordo, kaj la sepan matenon ni
kredis ekvidi urbon, nemalproksime kusxantan.  Kun granda peno ni
jxetis ankron, kiu tuj enfundigxis; poste, surakviginte
malgrandan boaton, kiu staris sur la ferdeko, ni remis per cxiuj
fortoj al la urbo.  Post duonhoro, enirinte riveron kiu enfluis
tie en la maron, ni surbordigxis.  Cxe la urba pordego ni
informigxis pri la nomo de la urbo kaj sciigxis, ke gxi estas
Hinda urbo, kusxanta ne malproksime de la sama regiono, kien mi
intencis marveturi en la komenco.  Ni eniris en karavanejon, kie
ni refresxigis nin post nia aventurplena vojagxo.  Mi ankaux
sercxis tie sagxan kaj prudentan homon, sciigante al la mastro,
ke mi tian bezonas, kiu ion komprenas pri la sorcxarto.  Li
kondukis min en malmulteuzatan flankstraton gxis senpretenda
domo, kies pordon li frapis, kaj oni lasis min eniri, dirante, ke
mi demandu pri Mulej.

En la domo venis renkonte al mi maljuna vireto, kun griza barbo
kaj longa nazo, kaj demandis, kion mi deziras.  Mi diris al li,
ke mi sercxas la sagxan Mulej'on, kaj li respondis al mi, ke tio
estas li mem.  Mi petis de li konsilon, kion fari je la
mortintoj, kaj kion ekarangxi por forigi ilin el la sxipo.  Li
respondis, ke la sxipanaro estas versxajne, pro iu krimo,
sorcxetenita surmare; la sorcxo, diris li, kredeble
malefektivigxos, se oni alportos ilin teren, sed tio povos nur
farigxi, se oni forigos la tabulojn, sur kiuj ili kusxas.  Al mi,
li kredis, apartenas cxiarajte la sxipo, kune kun gxia tuta
sxargxo, tial ke mi kvazaux gxin trovis; tamen mi nepre
prisilentu la tutan aferon kaj faru al li el mia superfluo
malgrandan donacon, redone de kiu li, per siaj sklavoj, helpos
min forigi la mortintojn.  Mi promesis, ke mi ricxe rekompencos
lin, kaj ni ekvojiris kun kvin sklavoj, kiuj estis provizitaj per
segiloj kaj hakiloj.  Survoje la sorcxisto Mulej ne cxesis lauxdi
nian felicxan ideon cxirkauxvolvi la velojn per sentencoj de l'
Korano.  Li diris, ke tio estis nia sola savrimedo.

Estis ankoraux iom frue en la tago, kiam ni alvenis la sxipon.
Ni tiuj komencis labori, kaj kvar el la mortintoj kusxis jam post
unu horo en la barketo.  Kelkaj el la sklavoj, por entombigi
ilin, devis remtransporti ilin al la tero.  Reveninte, ili
rakontis, ke la mortintoj evitigis al ili la penon de enterigo
per tio, ke ili disfalis en polvon, tuj kiam oni kusxigis ilin
teren.  Ni dauxrigis desegi la mortintojn, kaj jam antauxvespere
cxiuj estis alportitaj al la tero.  Fine estis plu neniu sursxipe
krom tiu, kiu estis najlita al la masto.  Vane ni penis eltiri la
najlon el la ligno; nenia potenco povis ekmovi gxin ecx je unu
hareto.  Mi ne sciis, kion ekfari: ni ja ne povis dehaki la
maston por transportigi lin teren.  Tamen de cxi tiu embaraso
liberigis nin Mulej.  Li ordonis al sklavo, rapide remi
marborden, por alporti poton da tero.  Ricevinte cxi tion, la
sorcxisto elparolis super gxi misterplenajn vortojn kaj
supersxutis per la tero la kapon de l' mortinto.  En la sama
momento tiu cxi malfermis la okulojn kaj profunde enspiris, kaj
la vundo de la najlo en lia frunto eksangis.  Facile nun ni
eltiris la najlon, kaj la vundito falis en la brakojn de unu el
la sklavoj.

"Kiu kondukis min cxi tien?" parolis li, lauxsxajne reakirinte
kelkagrade la fortojn.

Mulej montris min per la fingro.  Mi alproksimigxis.

"Dankon al vi, fremdlanda nekonato!  Vi savis min el
longedauxraj turmentoj.  Jam de kvindek jaroj mia korpo
sxipveturadas tra cxi tiuj ondoj, kaj mia animo estis kondamnita
cxiunokte reeniri en gxin.  Sed nun fine mia kapo ektusxis la
teron, kaj mi povas iri, repacigxinte, al miaj prauloj."

Mi petis lin rakonti al ni, kiel kaptis lin cxi tiu terura stato,
kaj li parolis:

"Antaux kvindek jaroj mi estis respektata potenculo kaj logxis
en Algxero.  Sed avareco pusxis min ekipi sxipon kaj min doni al
la marrabado.  Foje, dauxriginte jam de kelka tempo cxi tiun
fikomercon, mi ensxipigis en Zante'o dervisxon, kiu deziris
vojagxi senpage.  Mi kaj miaj kunuloj estis malgxentilegaj homoj
kaj neniel respektis la sanktecon de tiu viro; kontrauxe, mi
insulte mokadis lin.  Sed foje li en sankta fervoro riprocxis min
pro mia pekoplena vivado.  Tiam min, post multa trinkado kun mia
manovrestro, ekregis nokte en mia kajuto la kolero.  Furiozega
pro tio, kion al mi diris dervisxo kaj kion mi ecx al sultano ne
permesus al mi diri, mi kuregis sur la ferdekon kaj trapikis al
li la bruston per mia ponardo.  Mortante, li malbenis min kaj
mian sxipanaron, ke ni ne povu vivi nek morti, gxis ni kusxigos
teren nian kapon.  La dervisxo mortis, kaj ni jxetis lin en la
maron kaj ridis pri liaj minacoj.  Sed jam en tiu sama nokto
plenumigxis liaj vortoj.  Kelkaj el miaj sxipanoj ribelis
kontraux mi.  Kun terura kolerego oni interbatalis, gxis miaj
partianoj submetigxis kaj mi estis alnajlita al la masto.  Sed
ankaux la ribelintoj pereis de siaj vundoj; kaj baldaux mia
sxipo estis nenio alia krom granda tombo.  Al mi ankaux
estingigxis la lumo de la okuloj: mi cxesis spiri kaj kredis, ke
mi mortas.  Sed tio estis nur rigidigxo, kiu tenis min
enkatenita.  En la sekvinta nokto, je la sama horo, je kiu ni
jxetis maren la dervisxon, mi kaj cxiuj miaj kunuloj revekigxis.
Revenis al ni nia vivo; sed estis al ni neeble ion alian fari aux
paroli, krom tio, kion ni parolis kaj faris en tiu nokto.  Tiel
ni marveturadas jam de kvindek jaroj, ne povante vivi nek morti;
cxar kiel ni povis atingi la teron?  Kun freneza gxojo ni cxiam
veturis plenvele tra la ventego, cxar ni esperis disfrakasigxi
fine kontraux iu krutajxo kaj nian lacan kapon sur la fundo de la
maro kusxigi al ripozo.  Tio ne prosperis al ni.  Sed nun mi
mortos.  Denove mi dankas vin, nekonata savinto!  Se trezoroj
povas vin rekompenci, prenu mian sxipon, kiel signon de mia
dankemo."

Tiel parolinte, la kapitano klinis la kapon kaj mortis.  En la
sama momento li ankaux, kiel antauxe liaj kunuloj, disfalis en
polvon.  Cxi tion ni kolektis en kesteto kaj enterigis.  El la
urbo mi venigis laboristojn, kiuj rebonigis mian sxipon.
Grandprofite intersxangxinte kontraux aliaj la komercajxojn,
kiujn mi havis sursxipe, mi dungis maristojn, faris al mia amiko
Mulej ricxajn donacojn, kaj forsxipigxis al mia patrujo.  Tamen
mi faris grandan cxirkauxveturadon, surbordigxante en multaj
insuloj kaj landoj, kie mi vendis miajn komercajxojn.  La Profeto
benis mian entreprenon.  Post tri kvaronjaroj mi alvenis Balsoron
duoble pli ricxa, ol faris min la mortanta kapitano.  Miaj
samurbanoj miregis pro miaj ricxajxoj kaj mia felicxo: neeble
estis malkredigi al ili, ke mi eltrovis la diamantan valon de l'
fama vojagxanto Sindbado.  Mi ne maltrompis ilin.  Sed de nun la
junaj Balsoranoj, apenaux atinginte sian dekokan jaron, devis
forvojagxi en la mondon, por fari, simile al mi, sian felicxon.
Mi, miaparte, vivadis trankvile kaj pace.  Cxiukvinjare mi
vojagxis Mekka'on, por danki la Sinjoron en sankta loko pro lia
beno kaj por peti pro la kapitano kaj liaj kunuloj, ke li akceptu
ilin en sian paradizon.

En la sekvinta tago la karavano vojiris seninterrompe antauxen.
Post kiam la vojagxantoj ripozis en siaj tendoj, parolis Selim,
la fremdulo, al Mulej, la plej juna komercisto: "Vi ja estas el
ni la plej juna, kaj cxiam gajhumora; sendube vi do scias por ni
iun bonan sxercrakonton.  Nu, prezentu gxin por nia regalo, ke
gxi refortigu nin post la varmego de l' tago."  "Kun plezuro mi
rakontus al vi ion amuzan," respondis Mulej, "sed al juneco, en
cxiuj cirkonstancoj, konvenas modesteco; kaj tial mi devas cedi
la unuan lokon al miaj pliagxaj kunvojagxantoj.  Sed Zaleuxkos
estas cxiam tiel serioza kaj malbabilema; kial do li ne rakontu
al ni tion, kio malgxojigis lian vivon?  Eble ni povos malpliigi
lian cxagrenon, se cxagrenon li havas; cxar fraton ni helpas
volonte, ecx se li estas alikredano."

La tiel alvokata estis greka komercisto, mezagxa, bela, forta,
sed tre seriozmiena.  Kvankam li estis "nefidelulo" (ne
mahometano), liaj kunvojagxantoj tre amis lin; cxar lia tuta
personeco vekis cxe ili estimon kaj konfidon.  Plie, li havis nur
unu manon, kaj kelkaj supozis, ke de cxi tiu perdo venas lia
seriozeco.

Zaleuxkos respondis al la afabla demando de Mulej: "Tre honoras
min via konfido.  Cxagrenon mi havas nenian, almenaux nenian, de
kiu vi povus liberigi min, kiom ajn vi tion dezirus.  Tamen, cxar
Mulej sxajnas riprocxeti al mi mian seriozecon, mi rakontos al vi
ion, kio, espereble, senkulpigos min, se mi estas pli serioza ol
aliaj.  Kiel vi vidas, mi perdis mian maldekstran manon.  Ne de
mia naskigxo gxi mankas al mi, sed mi perdis gxin en la plej
teruraj tagoj de mia vivo.  Cxu pro tio mi estas kulpa: cxu ne
estas pardoneble, ke mi estu de tiuj tagoj pli serioza, ol
pravigas mia nuna situacio: volu mem jugxi, auxdinte la historion
pri la dehakita mano."




La Historio pri la Dehakita Mano.


Mi naskigxis en Konstantinopolo.  Mia patro estis dragomano[1]
cxe La Porto,[2] kaj, krom tio, profite komercis silkajn
sxtofojn kaj bonodorajn oleojn.  Li donis al mi bonan edukadon,
parte instruante min proprapene, parte instruigante min de unu el
niaj pastroj.  En la komenco li destinis min kiel transprenonton
de sia magazeno: sed fine, cxar mi vidigis neesperitajn de li
kapablojn, li decidis, laux konsilo de siaj amikoj, farigi min
kuracisto, cxar kuracisto, kiu ellernis iom pli multe ol
ordinaraj cxarlatanoj, povas en Konstantinopolo ricxigxi.

En nian domon venadis multe da Frankoj.[3]   Unu el ili
konsentigis mian patron, lasi min forvojagxi en lian hejman
landon, al la urbo Parizo, kie, li diris, oni povas senkoste kaj
plej bone akiri tiuspecajn sciajxojn.  Li proponis konduki min
tien proprapage, kiam li reiros hejmlanden.  Mia patro, kiu
ankaux jam faris vojagxojn en sia juneco, akceptis la proponon,
kaj la Franko diris al mi, ke mi estu preta ekvojagxi post tri
monatoj.  Mi estis elekscitita de gxojo pro la espero vidi
fremdajn landojn, kaj apenaux mi povis atendi gxis la momento de
la ensxipigxo.  Jam ordigis la Franko siajn aferojn kaj pretigxis
por la vojagxo.  En la antauxtago, mia patro kondukis min en sian
dormocxambreton.  Tie mi vidis belajn vestojn kaj armilojn,
kusxantajn sur la tablo.  Sed pli ol cxio altiris miajn rigardojn
granda amaso da oro, cxar neniam ankoraux mi vidis tian multegon,
kolektitan unuloken.  Mia patro cxirkauxprenis min kaj diris:

"Vidu, filo mia, jen mi havigis al vi vestojn por via vojagxo.
Cxi tiuj armiloj estas viaj; ili estas tiuj samaj, kiujn alligis
al mi via avo, kiam mi ekforiris fremdlanden.  Mi scias, ke vi
povas ilin uzi.  Tamen, uzu ilin nur en la okazo, se oni atakos
vin; kaj tiam ja frapu tutforte.  Mia havo ne estas granda.  Mi
dividis gxin, kiel vi vidas, en tri partojn; unu estas via; unu
estu mia vivteno kaj rezervkapitalo; sed la tria devas esti
sankta, netusxebla trezoro, kiu servu al vi en horo de urgxega
bezono."

Tiel parolis mia maljuna patro.  Larmoj jxetigxis al liaj okuloj,
eble pro ia antauxsento, cxar de post tiu tago mi neniam revidis
lin plu.

La vojagxo plenumigxis sen ia malfelicxo.  Baldaux ni alvenis
Franklandon; kaj, post plua sestaga vojiro, ni atingis la grandan
urbon Parizon.  Cxi tie mia franka amiko luis por mi cxambron,
kaj konsilis al mi, elspezi sagxe mian monon, kiu sumigxis je du
mil taleroj.  En tiu urbo mi vivis tri jarojn, kaj cxion
ellernis, kion bona kuracisto devas scii.  Sed mensoge mi
parolus, se mi dirus, ke mi estis tie felicxa, cxar tute ne
placxis al mi la moroj de tiu popolo, kaj, plie, mi havis cxe ili
nur malmulte da bonaj amikoj; tamen cxi tiuj estis ja noblaj
junuloj.

Pli kaj pli potence regis min la deziro revidi mian patrujon.
Dum la tuta tempo de mia foresto mi auxdis nenion pri mia patro.
Tial, kiam prezentigxis favora okazo por reiri hejmen, mi tuj
profitis gxin.

Sciigxinte, ke tre baldaux iros senditaro el Franklando al La
Porto, mi dungigxis kiel hxirurgo en la sekvantaron de l'
ambasadoro, kaj tiel sukcesis reveni Stambulon.  Sed mi trovis
fermita la domon de mia patro, kaj la mirantaj pro mia reveno
najbaroj diris al mi, ke mia patro mortis antaux du monatoj.  Tiu
pastro, kiu instruis min en mia juneco, alportis al mi la
sxlosilon; kaj nun, sola kaj de cxiuj forlasita, mi eniris en la
dezertan domon.  Mi retrovis cxion en sama stato, kiel mia patro
gxin lasis; mankis nur la oro, kiun li promesis konservi por mi.
Mi demandis pri tio la pastron, kaj cxi tiu sin klinis kaj diris:
"Via patro mortis kiel sankta homo; al la eklezio li testamentis
sian oron."  Cxi tion mi tute ne povis, kaj ankoraux nun ne
povas, kompreni.  Sed kion fari?  Mi havis neniun, kiu povus
atesti kontraux la pastro; kaj vere mi devis min jugxi felicxa
pro tio, ke li ne konsideris ankaux la domon kaj la komercajxojn
de mia patro kiel testamentajxon.  Tio estis la unua malfelicxo,
kiu trafis min.  Kaj nun venis aliaj, en seninterrompa sinsekvo.
Mia famo kuracista tute ne disvastigxis, cxar mi hontis ludi
rolon cxarlatanan, kaj mankis al mi en cxiuj okazoj la rekomendo
de mia patro, kiu estus prezentinta min al ricxuloj kaj
eminentuloj, kiuj jam ne pensis plu pri la malfelicxa Zaleuxkos.
Ankaux la komercajxojn de mia patro mi ne povis vendi, cxar jam
tuj post lia morto disforigxis lia klientaro, kaj nur iom post
iom oni akiras novan.  Foje, dum mi malgxoje meditis pri mia
situacio, revenis en mian memoron, ke mi jam ofte vidis en
Franklando sampatrujanojn, kiuj travojagxadas la landon kaj
elmontras siajn vendotajxojn sur la foirejoj de la urboj.  Mi
rememoris, ke oni volonte acxetas de ili, cxar ili venas el
fremdaj landoj, kaj ke tiaj komercistoj povas fari centoblan
profiton.  Mi tuj prenis decidon.  Vendinte mian patran domon, mi
donis parton de la tiel enspezita mono al fidinda amiko, por ke
li tenu gxin garde, kaj per la cetero mi acxetis objektojn, kiuj
en Franklando estas maloftaj, ekzemple, sxalojn, silkajn
sxtofojn, kuracajn sxmirajxojn kaj oleojn.  Poste, luinte lokon
sur sxipo, mi ekvojagxis duafoje Franklandon.

Apenaux mi preterveturis la kastelojn de l' bordoj Dardanelaj,
denove sxajnis la sorto fari al mi favoran rideton.  Nia vojagxo
estis mallongedauxra kaj felicxa.  Mi trapasis la urbojn kaj
urbetojn franklandajn, kaj cxie mi trovis tre acxetemajn
klientojn.  Mia amiko en Stambulo sendis al mi ree kaj ree novajn
provizojn da vendotajxoj, kaj de tago al tago mi farigxis pli
ricxa.  Fine, opiniante, ke mi jam suficxe sxparis, por povi
riski pli gravan entreprenon, mi enpakis miajn komercajxojn kaj
foriris Italujon.  Sed mi ne forgesu ektusxi alian aferon, kiu
donis al mi sxatindan profiton: mi helpis min ankaux per mia
kuracarto.  Alveninte en urbon, mi anoncigis per afisxoj, ke jen
prezentas sin greka kuracisto, kiu jam resanigis multe da
malfelicxuloj; kaj vere mia balzamo kaj miaj medikamentoj
enspezigis al mi ne malmulte da zekinoj.[4]  Tiel mi venis fine
al la urbo Firenzo en Italujo.  Mi intencis resti longatempe en
cxi tiu urbo, ne sole cxar gxi tre placxis al mi, sed ankaux pro
tio, ke mi volis mallacigxi post la penegoj de miaj vagadoj.  Mi
luis magazenon en la kvartalo _Santa Croce_ (santa krocxe), kaj
ne malproksime de tie, en gastejo, kelkajn belajn cxambrojn kun
altano.[5]  Senprokraste mi cxirkauxportigis miajn afisxojn,
kiuj anoncis min kiel kuraciston-komerciston.  Apenaux mi
malfermis mian magazenon, alvenis arege la acxetontoj; kaj
kvankam mi havis prezojn iom altajn, mi vendis pli multe ol
aliaj, cxar mi estis komplezema kaj afabla al miaj klientoj.

Mi jam travivis en Firenzo kvar agrablajn tagojn, kiam unu
vesperon, antaux ol fermi la magazenon, mi pririgardis ankoraux
unu fojon, lauxkutime, la enhavon de miaj sanigilujoj, kaj jen,
en malgranda skatolo, mi trovis bileton, kiu, laux mia memoro, ne
estis enmetita tien de mi.  Mi malfermis la bileton, kaj legis en
gxi ordonon, ke mi trovigxu akurate je la dekdua horo tiunokte
sur la ponto nomata _Ponte vecchio_ (ponte vekkio).
Longatempe mi meditis, demandante min vane, kiu ordonas min tien;
sed cxar mi ne konis en Firenzo ecx unu homan estajxon, mi fine
diris al mi, ke eble oni volas konduki min kasxe al iu malsanulo:
jam pli ol unu fojon tio okazis al mi.  Mi do decidis tien iri;
sed mi alligis antauxzorge la sabron, kiun donacis al mi iam mia
patro.

Mallonge antaux noktomezo mi eliris, kaj baldaux alvenis al
_Ponte vecchio_.  Mi trovis la ponton senhoma kaj dezerta kaj
decidis atendi, gxis tiu aperos, kiu min vokis.  Estis malvarma
nokto; la luno brilis hele, kaj mi rigardadis malsupren en la
ondojn de Arno, kiuj fulmetadis malproksimen en la lumo.  Eksonis
la dekdua horo cxe la pregxejoj de la urbo.  Mi elrektigxis, kaj
jen antaux mi staris altkreska viro, tute envolvita en rugxan
mantelon, kies unu brustrandon li tenis antauxvizagxe.  Komence
mi iom ektimis, cxar tiel subite li ekstaris malantaux mi tie.
Sed tuj mi retrankviligxis kaj diris:

"Se estas vi, kiu venigis min cxi tien, diru, per kio mi devas
vin servi?"

La rugxmantelulo turnis sin kaj diris, mallonge: "Sekvu!"

Nu, estis al mi iom timige, iri sola kun tiu nekonato.  Mi do
restis staranta kaj diris:

"Tiel ne estu, sinjoro!  Volu antauxe sciigi min, kien.  Mi
petas vin ankaux montri al mi iom vian vizagxon, por ke mi vidu,
cxu vi bone intencas al mi."

Sed la rugxulo sxajnis tute ne atenti mian peton.  "Se vi ne
volas, Zaleuxkos, restu do hejme," respondis li, ekforirante.

Cxe tio, ekregis min la kolero.

"Cxu vi kredas," ekkriis mi, "ke homo miaspeca lasas sin
ridinduligi de cxiu fispritulo, kiu volus lin atendigi senutile
en malvarma nokto?"

Per tri saltoj mi atingis lin, kaptis je la mantelo kaj, kriante
ankoraux pli forte, ekprenis per la alia mano mian sabron; sed la
mantelo restis en mia mano, kaj la nekonato malaperis je la
angulo de l' plej proksima strato.  Iom post iom moderigxis mia
kolero; almenaux mi havis la mantelon, kaj cxi tiu devis ja doni
la sxlosilon de l' stranga aventuro.  Mi jxetis gxin cxirkaux la
sxultrojn kaj ekvojiris hejmen.  Apenaux mi faris cent pasxojn,
preteriris min tusxproksime alia persono, kiu flustris
franklingve: "Estu singarda, grafo!  Tiucxinokte nenio
farebla!"  Sed antaux ol mi povis rigardi cxirkauxen, jam la
persono estis preterpasinta, kaj mi vidis nur kvazaux ombron,
sxtelirantan lauxlonge de la domoj.  Ke tiu alparolo rilatis ne
min, sed la mantelon, tion mi bone komprenis; sed la aferon gxi
lumigis neniel.  Je la sekvanta mateno mi pripensis, kion mi
devas fari.  En la komenco mi intencis publike anoncigi la
mantelon, kvazaux mi trovis gxin ie; sed se mi tion farus, la
nekonato povus reprenigi gxin triapersone, kaj mi havus nenian
klarigon pri la afero.  Tiel pripensante, mi rigardis pli atente
la mantelon.  Gxi estis el peza genova veluro purpura, borderita
per astrakana felo kaj ricxe brodita per oro.  La belega aspekto
de l' mantelo venigis al mi ideon, kiun mi decidis efektivigi.

Mi portis gxin en mian magazenon kaj elmetis kiel vendotajxon;
sed mi postulis por gxi prezon tiel altan, ke mi estis certa
trovi neniun, kiu konsentos acxeti.  Mia celo estis, fikse
rigardi en la okulojn cxiun, kiu demandos pri la prezo de la
pelto.  La fremdulon mi ja rekonus inter miloj; cxar, post kiam
li perdis la mantelon, mi tre klare, kvankam nur momente, ekvidis
lian figuron.  Aperis multe da acxetemuloj, por vidi la mantelon,
kies neordinara beleco altiris cxies rigardojn; sed neniu similis
ecx iomete la nekonaton, kaj neniu volis pagi la altan sumon de
ducent zekinoj.  Mi ankaux rimarkis, ke cxiu, kiun mi demandis,
cxu vere ne trovigxas en Firenzo aliaj similaj manteloj,
respondis per ne kaj certigis, ke li neniam vidis laborajxon tiel
valoregan kaj delikatan.

Fine, cxirkaux vesperigxo, venis junulo, kiu ofte estis cxe mi
kaj jam tiun saman tagon, proponis por la mantelo grandan sumon
da mono.  Jxetante sakon da zekinoj sur la tablon, li ekkriis:
"Per Dio, Zaleuxkos, mi nepre devas havi vian mantelon, ecx se
mi pro tio ruinigxos": kaj siajn ormonerojn li samtempe komencis
kalkuli.  Mi estis en granda embaraso.  Elpendigante la mantelon,
mi havis celon, altiri sur gxin, se eble, la rigardojn de mia
nekonato; kaj nun venis tiu juna malsagxulo, por pagi la
difinitan prezegon.  En tiuj cirkonstancoj, restis al mi nenio
alia por fari, krom konsenti pri la negoco.  Cetere, logis min la
penso, ricevi por mia nokta aventuro tiel belan kompensajxon.  La
junulo surmetis la mantelon kaj foriris.  Sed cxe la sojlo li
turnis sin kaj deprenis de la mantelo krocxitan al gxi
paperfolieton, kiun li jxetis al mi, dirante: "Jen, Zaleuxkos,
io, kio certe ne apartenas al la mantelo."  Mi prenis,
indiferenta, la bileton; sed ve! jen la vortoj, kiujn mi trovis
tie skribitaj: "Alportu la mantelon hodiaux nokte je la konata
horo al _Ponte vecchio_: atendas vin kvar cent zekinoj."  Mi
staris kvazaux fulmofrapita.  Tiel do, facilanime, mi ludperdis
mian felicxon kaj tute maltrafis mian celon!  Sed ne longe
dauxris mia meditado.  Ekpreninte amase la ducent zekinojn, mi
ekkuris post la acxetinto de la mantelo kaj diris al li:
"Reprenu viajn zekinojn, amiko mia, kaj redonu al mi la
mantelon: mi tute ne povas gxin vendi."  Unuamomente li kredis,
ke mi parolas nur sxerce; sed, konvinkigxinte, ke mi estas tute
serioza, li kolerigxis pro mia postulo kaj nomis min malsagxulo.
Fine ni ekbatalis.  Dum la bataleto, prosperis al mi desxiregi de
li la mantelon; kaj mi jam ekforiris kun mia akiro, kiam la
junulo alvokis policanojn kaj trenigis min antaux la tribunalon.
La jugxisto, kiun multe mirigis la plendo, aljugxis la mantelon
al mia kontrauxulo.  Tamen mi proponis al la junulo dudek,
kvindek, okdek, ecx cent zekinojn plie ol liaj ducent, se li
recedus al mi la mantelon.  Kion ne povis fari miaj petoj, tion
efektivigis mia oro; li akceptis miajn bonajn zekinojn.  Mi,
miaflanke, foriris triumfante kun mia mantelo kaj devis toleri,
ke cxiuj Firenzanoj opiniadis min frenezulo.  Je l' fino, ilia
opinio estis por mi tute indiferenta; mi ja sciis pli bone ol
ili, ke mi faris profitan negocon.

Senpacience mi atendis la nokton.  Cxirkaux la sama horo kiel
hieraux mi iris, kun la mantelo sub la brako, al _Ponte vecchio_.
Je la lasta sonorila ekbato, elvenis figuro el la nokto kaj
alproksimigxis al mi.  Estis klarerekoneble la homo de hieraux.
"Cxu vi havas la mantelon?" li demandis.  "Jes, sinjoro,"
respondis mi, "sed gxi kostis al mi cent zekinojn kontante."
"Mi scias," rediris li; "rigardu cxi tien: jen vi havas kvar
cent."  Li proksimigxis kun mi al la largxa balustrado de l'
ponto, kie li elkalkulis la monerojn.  Kvar cent oraj moneroj:
belege ili rebrilis en la lumo de la luno.  Mia koro gxojis je
tiu vidajxo, neniel antauxsentante, ke tio estos gxia lasta
felicxo.  Mi enposxigis mian monon; kaj nun mi ekdeziris vidi pli
bone la malavaran nekonaton; sed antaux la vizagxo li havis
maskon, tra kiu nigraj fulmebrilantaj okuloj rigardis min terure.
"Mi dankas vin, sinjoro, pro via boneco," mi diris; "kion vi
nun postulas de mi?  Sed antauxe mi devas kondicxi, ke gxi ne
estu io malbona."  "Vi vane estas maltrankvila," respondis li;
"mi bezonas vian kuracistan helpon; tamen, ne por vivanto, sed
por mortinto!"

Mirigita, mi ekkriis: "Kiel tio povas esti?"

"Mi venis kun mia fratino el malproksima lando," rakontis li,
kaj samtempe li faris signon, ke mi sekvu lin: "ni logxis cxi
tie cxe amiko de nia familio.  Hieraux mia fratino subite mortis
de malsano, kaj la parencoj volas enterigi sxin morgaux.  Sed,
laux malnova kutimo de nia familio, cxiuj samfamilianoj devas
kusxi en la kripto de siaj prapatroj: multaj, kvankam ili mortis
fremdlande, ripozas nun, enbalzamigitaj, en la hejma tombejo.
Nu, al miaj parencoj mi ne domagxas sxian korpon, sed al mia
patro mi devas alporti almenaux la kapon de lia filino, por ke li
vidu sxin ankoraux unu fojon."

Cxi tiu kutimo, dehaki al amataj parencoj la kapon, sxajnis al
mi, verdire, suficxagrade terura; tamen, mi ne kuragxis ion
kontrauxdiri, timante ofendi la nekonaton.  Mi do diris al li, ke
mi bone scias enbalzamigi kadavrojn, kaj petis konduki min al la
mortinta sinjorino.  Survoje, mi ne povis deteni min de la
demando, kial cxio cxi tio devas farigxi nokte kaj tiel sekrete.
Li respondis al mi, ke liaj parencoj, kiuj konsideras lian
intencon kruela, malhelpus gxin, se li provus plenumi gxin tage;
sed se la kapo estos definitive detrancxita, ili jam ne povos
multe diri pri la afero; li mem, diris li, povus alporti al mi la
kapon, sed natura sento malebligas, ke li detrancxu gxin
propramane.

Dume ni alvenis antaux grandan belegan domon.  Mia akompananto
gxin montris al mi kiel la celon de nia nokta promeno.  Ni
preterpasis la cxefan enirejon de l' domo; eniris tra malgranda
pordo, kiun la nekonato zorge refermis; kaj fine, en la mallumo,
supreniris mallargxan tordsxtuparon.  Gxi kondukis en nesuficxe
lumigitan koridoron, el kiu ni venis en cxambron, kiun heligis
lampeto fiksita sur la plafono.

En cxi tiu cxambro estis lito, en kiu kusxis kadavro.  La
nekonato deturnis sian vizagxon, kvazaux li volus kasxi siajn
larmojn.  Li montris per la fingro la liton, ordonis al mi
plenumi bone kaj rapide mian taskon, kaj forlasis la cxambron.

Mi elpakis miajn trancxilojn, kiujn, kiel kuracisto, mi cxiam
havis cxe mi, kaj proksimigxis al la lito.  Je la tuta kadavro,
estis videbla nur la kapo, sed cxi tiu estis tiel bela, ke,
vole-nevole, kaptis min plej profunda kompato.  La longaj nigraj
harligoj pendis, plektitaj, malsupren; la vizagxo estis pala; la
okuloj, fermitaj.  Komence mi entrancxis la hauxton, same kiel
faras hxirurgoj, ekamputante korpmembron.  Poste mi prenis mian
plej akran trancxilon, kaj tratrancxis, per unu bato, la gorgxon.
Sed kia terurego!  La mortintino malfermis la okulojn, sed tuj
refermis ilin, kaj, ekgxemante profunde, sxajnis nur en tiu
momento ellasi la lastan spiron.  Samtempe la varma sango
elsxprucis el la vundo.  Nun mi estis certa, ke mortigis la
malfelicxulinon neniu alia krom mi.  Ke sxi jam ne plu vivis,
estis tute ne dubeble, cxar, post tia vundo, nenio povus sxin
savi.  Dum kelke da minutoj mi staris tie, korpremata de tiu
terurajxo.  Cxu la rugxmantelulo trompis min? aux cxu eble la
fratino estis antauxe nur sxajnmortinta?  Cxi tio sxajnis al mi
la pli kredebla supozo.  Sed mi ne povis diri al la frato, ke
malpli rapida trancxo estus revekinta sxin, ne mortigante; sekve
mi pretigxis por findetrancxi la kapon.  Sed ankoraux unu fojon
ekgxemis la mortanta, strecxetendis sin per dolorega ekmovo, kaj
mortis.  Cxe tio, venkis min la teruro, kaj, preskaux freneza de
timo, mi elkuregis el la cxambro.  Sur la koridoro regis plena
mallumo, cxar la lampo estis estingita; de mia akompaninto ne
estis videbla ecx ia postsigno; kaj mi devis palpiri lauxlonge de
la muro, por atingi la tordsxtuparon.  Fine mi trovis gxin kaj
malsupreniris, duone falante, duone glitante.  Ankaux malsupre
estis neniu.  Mi trovis la pordon nur duone fermita; kaj mi
spiris pli libere, estante denove sur la strato, cxar en tiu domo
farigxis al mi neelporteble terure.  Antauxenpelata de timo, mi
kuregis en mian logxejon kaj enprofundigxis en la kusenojn de mia
lito, por forgesi mian abomenan farajxon.  Sed dormo ne venis al
miaj okuloj, kaj nur post la tagigxo mi iom retrankviligxis.
Estis, laux mia opinio, tre neversxajne, ke la homo, kiu
subinstigis min plenumi tiun krimon (mi nun ja konsideris mian
faron kiel krimon), denuncos min antaux tribunalo.  Tial mi tuj
decidis reiri en mian magazenon, dauxrigi mian komercadon kaj
fari kiel eble plej senzorgan mienon.  Sed ho ve! nova
cirkonstanco, kiun mi antauxe ne rimarkis, pliigis nun mian
maltrankvilecon.  Mia cxapo kaj mia zono, ja ankaux miaj
trancxiloj malestis, kaj mi ne sciis certe, cxu mi forgese lasis
ilin en la cxambro de l' mortigita, aux perdis poste dum mia
forkuro.  Pli kredebla sxajnis al mi, bedauxrinde, la unua
konjekto: oni do povus eltrovi min kiel mortiginton!

Je kutima horo mi malfermis mian magazenon.  Baldaux poste venis
al mi mia najbaro, kiel li cxiumatene kutimis fari, cxar li estis
homo tre babilema.

"Nu, kion vi diras," ekparolis li, "pri la terura afero, kiu
okazis en la lasta nokto?"

Mi sxajnigis scii nenion.

"Kiel! cxu vi ne scias, pri kio parolas la tuta urbo? ne scias,
ke la plej bela floro de Firenzo, Bianka, la filino de l'
gubernatoro, estas pasintanokte mortigita?  Ho ve!  Hieraux mi
vidis sxin, ankoraux tiel gajan, veturantan tra la stratoj kune
kun sxia fiancxo; cxar hodiaux ili volis edzigxi."

Cxiu vorto de la najbaro estis al mi kvazaux pikego en la koron.
Kaj ofte ripetigxis mia turmentego, cxar cxiu mia kliento
rakontis la aferon, unu pli terure ol alia; tamen ili ne povis
diri ion samgrade teruran, kiel tio vidita de mi mem.

Cxirkaux tagmezo venis en mian magazenon jugxeja oficisto.
Petinte min foririgi la apudestantojn, "Sinjoro Zaleuxkos,"
parolis li, montrante la perditajn de mi objektojn, "cxu tiuj
cxi apartenas al vi?"  Mi pripensis momenton, cxu mi ne tion
neu; sed ekvidinte tra la duone malfermita pordo mian
domluiganton kaj aliajn konatojn, kiuj eble povus kontrauxatesti,
mi decidis, ne plimalbonigi la aferon per mensogo, kaj konfesis
min kiel posedanton de la montritaj objektoj.  La oficisto
ordonis al mi sekvi lin, kaj kondukis min en grandan
konstruajxon, kiun mi baldaux rekonis kiel malliberejon.  Tie li
asignis al mi cxambron, kie mi restu gxis nova ordono.

Terura sin montris al mi mia situacio, dum mi meditis pri gxi en
tiu soleco.  La penso, ke, kvankam nevole, mi tamen iun mortigis,
revenis ree kaj ree al mia spirito.  Ankaux mi devis konfesi al
mi mem, ke brilo de oro turnis al mi la kapon; alie mi ne estus
irinta tiel blinde en la kaptilon.  Du horojn post mia aresto,
oni elkondukis min el mia cxambro, kelkajn sxtuparojn malsupren,
en grandan salonon.  Tie, cxirkaux longa nigrekovrita tablo,
sidis dek du viroj, plejparte grandagxuloj.  Cxe la flankoj de l'
salono etendigxis benkoj, sur kiuj sidis la plejeminentuloj de
Firenzo.  Sur alkonstruitaj pli supre galerioj staris densamase
la rigardantoj.  Kiam mi starigxis antaux la nigra tablo,
levigxis homo kun severa, malgaja mieno: estis la gubernatoro.
Alparolante la kunvenintaron, li diris, ke li, kiel patro, ne
povas jugxi la nunan aferon: tiun cxi fojon li do cedas sian
lokon al la plej maljuna senatano.  La plej maljuna senatano
estis grandagxulo almenaux nauxdekjara.  Li tenis sin
antauxenklinigxe, kaj maldensaj blankaj haroj kovretis liajn
tempiojn: sed fajre fulmetadis ankoraux liaj okuloj, kaj lia
vocxo estis sentrema kaj forta.  Unue, li demandis min, cxu mi
volas konfesi la mortigon.  Mi petis lin favore auxskulti min,
kaj rakontis sentime kaj klarvocxe, kion mi faris kaj kion mi
sciis.  Mi rimarkis, ke la gubernatoro, dum mia rakontado, jen
paligxis, jen rugxigxis; kaj kiam mi finis, li kriis al mi
kolerege: "Kiel, abomenulo! cxu al senkulpulo vi volas imputi
krimegon, kiun, pro avareco, plenumis vi mem?"  La senatano
faris al li riprocxon pro lia interrompo, cxar sian rajton li
libervole rezignis; krom tio, estas neniel pruvite, ke mi krimis
pro avareco, cxar, laux lia propra diro, oni ja nenion forrabis
al lia mortigita filino.  Li ecx diris al la gubernatoro, ke li
devas fari raporton pri la gxistiama vivo de sia filino, cxar nur
tiamaniere oni povas decidi, cxu mi diris la veron, aux ne.  Tiel
parolinte, li fermis por tiu tago la jugxan kunsidon, por
elcxerpi konsilon, diris li, el la paperajxoj de l' mortinta,
kiujn al li transdonos la gubernatoro.  Oni rekondukis min en
mian malliberejon, kie mi pasigis malgxojan tagon, turmentata de
la dezirego, ke oni eltrovu ian interrilaton inter la mortigita
sinjorino kaj la rugxmantelulo.

Plena de espero, mi revenis, la morgauxan tagon, en la jugxejon.
Sur la tablo vidigxis aro da leteroj.  La maljuna senatano
demandis min, cxu ili estas de mia mano.  Mi rigardis ilin atente
kaj konvinkigxis, ke ili estas de la sama mano, kiel tiuj ambaux
biletoj, kiujn mi jam ricevis.  Tion mi sciigis al la senatano,
sed oni sxajnis ne atenti miajn vortojn kaj respondis, ke mi
sendube skribis kaj la unujn kaj la aliajn, cxar la subskribo de
la leteroj estas nedisputeble Z., la cxeflitero de mia nomo.
Tiuj leteroj enhavis minacojn kontraux la mortintino kaj
avertojn, ke sxi ne plenumu la projektitan edzinigxon.  Sxajnis,
ke la gubernatoro estis doninta strangajn informojn pri mi; cxar
en tiu tago oni traktis min ankoraux pli malkonfideme kaj severe.
Por min pravigi, mi apelaciis al miaj paperajxoj, kiuj sendube
trovigxas en mia cxambro; sed oni diris al mi, ke oni jam sercxis
ilin kaj ne trovis.  Tiel, jam antaux la fino de tiu jugxtago, mi
perdis cxiun esperon, kaj kiam, la trian tagon, mi estis
enkondukita en la salonon, oni lauxtlegis al mi la verdikton, ke
mi estas pruve kulpigita pri lauxintenca mortigo kaj kondamnita
al morto.  Jen nun la terura sorto, kiu atendis min!  Forlasita
de cxiuj, kiuj estis al mi karaj sur la tero, malproksima de mia
hejmo, mi devis morti senkulpa, en floranta agxo, sub la
ekzekutista hakilo!

En la vespero de tiu terura tago, kiu determinis mian sorton, mi
sidis, sola kaj senespera, en mia malliberejo kaj seriozege
direktadis miajn pensojn sur la morton, kiam jen -- malfermigxis
la pordo de mia karcero kaj enpasxis viro, kiu, nenion dirante,
min longatempe observis.  "Cxu en cxi tia situacio mi retrovas
vin, Zaleuxkos?" diris li fine.  Cxe la unua rigardo, pro la
malforta lumo de mia lampo, mi ne rekonis lin; sed la sono de lia
vocxo revekis en mi malnovajn memorojn.  Estis Valetio, unu el
tiuj malmultaj amikoj, kiujn mi konis en la urbo Parizo dum la
tempo de mia studado.  Li diris, ke la okazo kondukis lin al
Firenzo, kie logxas, altrespektata, lia patro; li jam sciigxis
pri mia historio kaj estas nun veninta, por min vidi ankoraux unu
fojon kaj por ekscii de mi mem, kiel mi povis gxis tia grado
kulpigxi.  Mi rakontis al li la tutan aferon.  Li sxajnis tre
mirigita kaj petegis, ke mi cxion diru al li, mia sola amiko, por
ke mi ne foriru el la mondo kun mensogo sur la lipoj.  Mi jxuris
al li, per plej forta jxuro, ke mi diris la veron kaj ke premas
min nenia alia kulpo krom tiu, ke, blindigita de brilo de oro, mi
ne rimarkis la neversxajnecon de la rakonto de l' nekonato.  "Cxu
vi do ne konis Biankan?" li demandis.  Mi certigis lin, ke mi
neniam sxin vidis.  Valetio nun rakontis al mi, ke cxirkauxvolvas
la aferon granda mistero, ke la gubernatoro tre rapideme
plenumigis mian kondamnon, kaj ke kuras famo, laux kiu mi jam de
longe konas Biankan kaj mortigis sxin por min vengxi pro sxia
edzinigxo kun alia.  Mi rimarkigis al li, ke cxio cxi tio tre
bone diraplikigxas al la rugxmantelulo, sed ke mi neniel povas
pruvi lian kunkulpecon.  Valetio cxirkauxprenis min, plorante,
kaj promesis fari cxion eblan por almenaux savi mian vivon.  Mi
havis ne multe da espero; tamen mi sciis, ke Valetio estas
prudenta kaj legxoscia homo, kaj ke li faros sian eblon, por min
savi.  Dum du longaj tagoj mi estis en necerteco; fine aperis
Valetio.  "Mi alportas konsolon, sed doloran.  Vi vivos kaj
estos libera, sed kun perdo de unu mano."  Kortusxita, mi dankis
mian amikon pro mia vivo.  Li diris al mi, ke la gubernatoro
obstine rifuzis reesplorigi la aferon, sed ke fine, por ne
montrigxi maljusta, li konsentis, ke se oni trovos en la libroj
pri firenza historio similan aferon, mia puno konformigxu al tie
eldirita.  Li kaj lia patro tralegis tage kaj nokte la malnovajn
librojn kaj fine trovis proceson, kiu plene similas la mian.
Jen, lauxtekste, la puno: oni dehaku al li la maldekstran manon,
konfisku lian havon, kaj lin mem ekzilu por cxiam.  Tia nun
estas, diris li, ankaux mia puno, kaj mi devas min pretigi por la
dolorplena horo, kiu atendas min.  Sed mi ne volas priskribi tiun
teruran horon, en kiu, sur la publika vendoplaco, mi metis mian
manon sur la blokon, kaj jxetkovris min, elsxprucegante, mia
propra sango.

Valetio akceptis min en sian domon, gxis mi resanigxis; poste li
noblanime provizis min per vojagxa mono; cxar cxio, kion mi
laborenspezis kun tiom da penego, estis rabakirita de la
jugxistaro.  El Firenzo mi vojagxis Sicilion, kaj de tie per la
unua sxipo, kiun mi trovis, al Konstantinopolo.  Mian tutan
esperon mi metis sur la monsumon, kiun mi antauxe alkonfidis al
mia amiko; mi ankaux petis, ke li permesu al mi logxi cxe li; sed
kiel granda estis mia miro, kiam li demandis min, kial mi ne
volas eklogxi en mia propra domo.  Li diris al mi, ke fremda homo
jam acxetis en mia nomo domon en la greka kvartalo; la sama homo
ankaux diris al la najbaroj, ke mi mem alvenos baldaux.  Mi tuj
iris tien kun mia amiko.  Gxoje akceptis min cxiuj miaj konatoj.
Maljuna komercisto transdonis al mi leteron, kiun postlasis tie
la acxetinto de la domo.

Mi legis: "Zaleuxkos! du manoj estas nun pretaj senripoze
labori, por ke vi ne sentu la perdon de unu.  Al vi apartenas la
domo, kiun vi vidas cxi tie, kune kun gxia tuta enhavo; kaj
cxiujare oni al vi transdonos tiel multe, ke vi enkalkuligxos
inter la plej ricxaj el viaj samlandanoj.  Ke vi pardonu al tiu,
kiu estas pli malfelicxa ol vi!"  Mi povis bone diveni, kiu
estas la auxtoro de tiu letero; kaj la komercisto diris al mi,
responde al mia demando, ke gxi estis homo, kiun li prenis por
Franko: li surhavis rugxan mantelon.  Nun mi sciis suficxe, por
konfesi al mi mem, ke la nekonato, malgraux cxio, ne estas tute
senigita je cxiu nobla inklino.  En mia nova domo mi trovis cxion
plej bone arangxita, -- interalie, magazenon kun komercajxoj pli
belaj ol mi iam havis antauxe.  De tiu tempo forpasis dek jaroj.
Plivere pro kutimo, ol pro tio, ke mi bezonas tion fari, mi
dauxrigas miajn vojagxojn; sed tiun landon, kie mi farigxis tiel
malfelicxa, mi neniam revidis plu.  Cxiujare mi ricevis, de post
tiu tempo, mil ormonerojn; sed kvankam mi gxojas scii, ke tiu
malfelicxulo estas nobla homo, tamen li ne povas foracxeti la
cxagrenon de mia animo, cxar cxiam vivos en mi la terura bildo de
la mortigita Bianka.

Zaleuxkos, la greka komercisto, jam finis sian rakonton.  La
aliaj auxskultis lin kun varmega kunsento; sed pli ol cxiuj
kortusxita sxajnis la fremdulo.  Kelke da fojoj, dum la
rakontado, li profunde ekgxemis; kaj al Mulej sxajnis, kvazaux
liaj okuloj plenigxis unufoje de larmoj.  Ankoraux longatempe ili
priparoladis la historion.

La fremdulo demandis: "Cxu vi do ne malamas la nekonaton, kiu
tiel malnoble perdigis al vi gravan korpmembron, elmetante al
dangxero ecx vian vivon?"

"Verdire," respondis la greko, "estis iam horoj, en kiuj mia
koro akuzadis lin antaux Dio, ke li alportis al mi tiun cxi
malfelicxon kaj venenis mian vivon; sed mi trovis konsolon en la
kredo de miaj prapatroj, kaj tiu cxi ordonas al mi ami miajn
malamikojn; cetere, li sendube estas ecx pli malfelicxa ol mi."

"Vi estas nobla homo!" ekkriis la fremdulo; kaj, emociita, li
premis al la greko la manon.

Sed nun la gardistarestro interrompis ilian interparoladon.  Kun
zorgoplena mieno li envenis en la tendon kaj anoncis, ke ili ne
sin donu al ripozo, cxar cxi tie estas la loko, kie oni plej ofte
surfalas karavanojn; krom tio, liaj gardistoj kredas vidi en la
malproksimo aron da rajdantoj.

Tre konsternis la komercistojn cxi tiu sciigo; sed la fremdulo
miris pri ilia maltrankvileco, cxar li opiniis, ke ili estas
suficxe bone armitaj, por ne timi aracxon da rabemaj araboj.

"Jes, sinjoro," respondis al li la gardistarestro, "se gxi
estus nur tia kanajlaro, oni povus senzorge kusxigxi por ripozi;
sed de kelka tempo vidigas sin denove la terura Orbasano; kaj pro
tio estas necese, ke ni tenu nin prete."

La fremdulo demandis, kiu do estas tiu Orbasano, kaj Ahxmet, la
maljuna komercisto, respondis: "Rondiras pri tiu mirinda homo
cxiuspecaj legendoj.  Unuj kredas lin superhoma estajxo, cxar jam
ofte li venke batalis sola kontraux kvin ecx ses atakantoj; aliaj
opinias lin iu kuragxa franko, kiun malfelicxo forpelis en cxi
tiun regionon; sed el cxiuj pridiroj nur la jena estas
nedisputebla: ke li estas fireputacia rabisto kaj sxtelisto."

"Tion vi tamen ne povas certigi," protestis Leza, unu el la
komercistoj.  "Kvankam li estas rabisto, tamen li estas nobla
homo, kaj tia li montris sin al mia frato, kiel mi ja povus
rakonti al vi.  El sia tuta samgentanaro li faris homojn bone
ordigitajn: kaj dum li trairadas la dezerton, neniu alia gento
kuragxas sin montri.  Plie, li ne rabadas kiel faras aliaj, sed
li postulas de la karavanoj protektan imposton; kaj kiu volonte
tion pagas, povas sendangxere dauxrigi sian vojon, cxar Orbasano
estas la sinjoro de la dezerto."

Tiel interparoladis la vojagxantoj en la tendo.  La
gardostarantoj, aliflanke, kiuj postenis cxirkaux la tendaro,
komencis maltrankviligxi.  Granda amaso da rajdantoj vidigxis en
interspaco de duonhora vojo: ili sxajnis alrajdi rekte al la
tendaro.  Unu el la gardistoj eniris tial en la tendon kaj
sciigis, ke versxajne oni baldaux atakos la karavanon.  La
komercistoj interkonsiligxis, kion ili devas fari: cxu iri
renkonte al la malamikoj, aux atendi la atakon.  Ahxmet kaj la du
pli maljunaj komercistoj volis tion cxi lastan; sed la flamigxema
Mulej kaj Zaleuxkos postulis la unuan kaj vokis al helpo la
fremdulon.  Tiu cxi, trankvilanima, eltiris el sia zono bluan
tuketon kun rugxaj steloj, alligis gxin al lanco kaj ordonis al
sklavo starigi gxin sur la tendo; li donas garantie sian vivon,
li diris, ke la rajdantoj pace preteriros, kiam ili ekvidos tiun
signon.  La sklavo starigis la lancon sur la tendo; sed Mulej ne
volis kredi, ke la rimedo sukcesos.  Dume ekarmis sin cxiuj, kiuj
estis en la tendaro, kaj, ekscitite atendante, ili rigardadis
renkonte al la rajdantoj.  Sxajnis tamen, ke tiuj cxi jam ekvidis
la signon sur la tendo, cxar ili subite deklinigxis de sia
antauxa direkto kaj ekforrajdis flanken per granda cxirkauxiro.

Mirigite la vojagxantoj staris tie dum kelkaj momentoj,
rigardante jen al la rajdantoj, jen al la fremdulo.  Tiu cxi
staris antaux la tendo, tute indiferenta, kvazaux nenio okazis,
kaj rigardadis malproksimen tra la ebenajxo.  Fine Mulej
interrompis la silenton: "Kiu vi estas, ho potenca nekonato,"
ekkriis li, "kiu per sola movo de l' mano obeigas la sovagxajn
rabistajn bandojn de l' dezerto?" -- "Vi taksas mian arton pli
alta ol gxia vera valoro," respondis Selim Baruhx.  "Per cxi
tiu signo mi provizis min, kiam mi forsavigxis el mallibereco.
Kion gxi signifas, tion mi mem ne scias; mi scias nur jenon: kiu
vojagxas kun cxi tiu signo, trovigxas sub potenca protekto."

La komercistoj dankis la fremdulon kaj nomis lin ilia savinto.
Efektive, la rajdantaro estis tiel multenombra, ke la karavano
certe ne povus fari al gxi longan kontrauxstaradon.

Pli trankvilanime oni nun kusxigxis ripozi; kaj kiam la suno
komencis subiri kaj la vespera vento blovadis tra la sabla
ebenajxo, ili ekforiris pluen.

La morgauxan tagon ili haltis en interspaco de unutaga vojo de la
eliro el la dezerto.  Kiam la vojagxantoj denove kunvenis en la
granda tendo, Leza, la komercisto, prenis la parolon: "Mi diris
al vi hieraux, ke la timata Orbasano estas nobla homo; permesu,
ke mi hodiaux gxin pruvu, rakontante al vi la sorton de mia
frato. -- Mia patro estis kadio[6] en Akaro.  Li havis tri
infanojn.  Mi estis la plej agxa; mia frato kaj mia fratino estis
multe pli junaj ol mi.  Kiam mi havis dudek jarojn, la frato de
mia patro lasis min voki.  Li destinis min esti heredonto de siaj
bienoj, kondicxe ke gxis lia morto mi restu cxe li.  Sed cxar li
atingis grandan agxon, mi revenis ne pli frue ol antaux du jaroj
en mian hejmon, ne sciigxinte ion pri la terura sorto, kiu
intertempe trafis mian familion, nek kiel Allah gxin favorkore
bonigis."




La Savo de Fatme.


Mia frato Mustafa kaj mia fratino Fatme havis preskaux la saman
agxon.  La unua estis maksimume du jarojn pli agxa.  El la tuta
koro ili amis unu la alian, kaj en cxio ili kunlaboradis por
malplipezigi al nia malsanema patro la sxargxon de lia granda
maljuneco.  Kiam venis la dek-sesa naskotago de mia fratino, mia
frato arangxis feston.  Li invitigis al si cxiujn sxiajn
kunludantinojn, prezentigis al ili en la gxardeno de l' patro
elektitajn mangxajxojn, kaj, cxe la vesperigxo, invitis ilin fari
plezurvetureton surmaran en barko, kiun li jam luis kaj feste
ornamis.  Fatme kaj sxiaj amikinoj gxoje konsentis; cxar la
vespero estis bela kaj la urbo, precipe kiam oni gxin rigardis
vespere de sur la maro, prezentis belegan vidajxon.  Al la
knabinoj estis tiel bone sur la barko, ke ili konsentigis mian
fraton veturi cxiam pli kaj pli antauxen en direkto al la plena
maro.  Sed Mustafa konsentis iom kontrauxvole, cxar jam antaux
kelkaj tagoj oni vidis tie korsaron.  Ne malproksime de la urbo
elstaras en la maron promontoro.  Gxis tie la knabinoj volis
veturi, por vidi la sunon subiranta en la maron.  Cxirkauxremante
la promontoron, ili ekvidis, en malgranda interspaco, barkon
plenan de viroj armitaj.  Antauxvidante ion ne bonan, mia frato
ordonis al la remistoj turni la boaton kaj alremi al la tero.
Kaj efektive lia timo sxajnis realigxi: la alia barko sekvis
rapide tiun de mia frato, atingis gxin, cxar gxi havis pli multe
da remistoj, kaj sin tenis cxiam inter nia barko kaj la marbordo.
La knabinoj, ekkonsciinte pri la minacanta ilin dangxero, salte
levigxis, kriadis, ploradis; vane Mustafa penis ilin
retrankviligi, vane li admonis ilin resti senmovaj, cxar ili
elmetas la barkon al la dangxero esti renversita per tia tien --
kaj reenkurado.  Nenio helpis.  Fine, kiam alproksimigxis la alia
boato, ili cxiuj kuregis al la posta parto de l' barko, kaj tiu
cxi renversigxis.  Dume oni jam observis de sur la tero la movojn
de la fremda boato; kaj cxar oni jam de kelka tempo estis
maltrankvila pro korsaroj, tiu cxi boato vekis suspekton; tial
debordigxis kelkaj barkoj, por helpi la nian.  Sed ili alvenis
nur gxustatempe por ensxipigi la dronantojn.  En la konfuzo, la
malamika boato jam malaperis.  Sur la du barkoj, kiuj surprenis
la dronantojn, oni ne sciis certe, cxu cxiuj estas savitaj.  Oni
reciproke proksimigxis; kaj ho ve! oni eksciis, ke mia fratino
kaj unu el sxiaj kunludantinoj malestis; samtempe oni ekvidis en
unu el la barkoj fremdulon, kiun konis neniu.  Minacite de
Mustafa, li konfesis, ke li apartenas al la malamika sxipo, kiu
ankrostaras je du mejloj oriente, kaj ke liaj kunuloj,
forrapidegante, lin lasis al lia sorto en la momento, kiam li
ekkunsavis la knabinojn; li ankaux diris, ke li rimarkis, kiel
oni entrenis du el ili en la barkon.

Senlima estis la doloro de mia maljuna patro.  Ankaux Mustafa
estis morte afliktita, ne nur pro tio, ke li perdis sian amatan
fratinon, kaj ke li devas sin mem kulpigi pri sxia malfelicxo,
sed plie -- tiu amikino de Fatme, kiu partoprenis sxian
malfelicxon, estis de siaj gepatroj promesita al li kiel edzino,
kaj tion li ankoraux ne kuragxis konfesi al nia patro, cxar sxiaj
gepatroj estis malricxaj kaj de malaltranga deveno.  Sed mia
patro estis homo severa.  Kiam lia cxagrenego iom malpliigxis, li
venigis al si Mustafan kaj diris al li: "Via malsagxeco nun
rabis de mi la konsolon de miaj lastaj jaroj kaj la gxojon de
miaj okuloj.  For de mi! mi forpelas vin por eterne de antaux mia
vizagxo; mi malbenas vin kaj viajn posteulojn; kaj ne pli frue ol
tiam, kiam vi rekondukos al mi Fatme'on, via kapo liberigxos de
la malbeno de l' patro."

Tion mia malfelicxa frato tute ne atendis.  Jam antauxe li firme
decidis elsercxi sian fratinon kaj sxian amikinon: por tio li nur
volis elpetegi al si la benon de la patro, kaj nun tiu cxi
forpelis lin, malbenitan, en la mondon.  Tamen, kvankam granda
jam estis lia aflikto, tiu cxi nova malfelicxo, kiun li ja ne
meritis, plifortigis nun lian kuragxon.  Li iris al la kaptita
korsaro kaj demandis lin, kien veturas lia sxipo, kaj eksciis, ke
ili komercas pri sklavoj kaj faras kutime grandan publikan
sklavovendadon en Balsoro.

Kiam li revenis hejmen, por pretigi sin por la vojagxo, la kolero
de la patro sxajnis iom kvietigxinta, cxar li sendis al li sakon
da oro, kiel subtenon dum la vojagxo.  La gepatrojn de Zorajde --
tiel nomigxis lia forrabita fiancxino -- Mustafa, plorante,
adiauxis; poste li ekforiris Balsoron.  Li faris la vojagxon
surtere, cxar de nia urbeto al Balsoro nenia sxipo tiutempe
veturis.  Tial li devis fari tre strecxitajn tagvojirojn, por
alveni Balsoron ne tro longatempe post la korsaroj.  Cxar li
havis bonan cxevalon kaj nenian pakajxon, li esperis atingi la
urbon en la fino de la sesa tago.  Sed en la vespero de la kvara
tago, dum li tute sola rajdis sian vojon, surfalis lin subite tri
viroj.  Rimarkinte, ke ili estas bone armitaj kaj fortaj kaj ke
ili celas lian monon kaj lian cxevalon plivere ol lian vivon, li
kriis al ili, ke li volas kapitulaci.  Ili desaltis de siaj
seloj, kunligis al li la piedojn sub la ventro de lia cxevalo,
kaj, metinte lin meze inter sin, dum unu el ili ekprenis lian
bridon, ili ekfortrotis rapide, ne parolante ecx unu vorton.

Mustafa fordonis sin al premanta malespero.  Sxajnis, ke jam nun
plenumigxis por la malfelicxulo la malbeno de lia patro; cxar
kiel li povas esperi savi sian fratinon kaj Zorajde'on, se,
senigita je cxiuj rimedoj, li nenion povas doni, por ilin
liberigi, krom sia mizera vivo?  Mustafa kaj liaj senparolaj
akompanantoj jam rajdis eble unu horon proksimume, kiam ili
deturnigxis en malgrandan flankvaleton.  La valeto estis
cxirkauxborderita de altaj arboj.  Mola, malpale verda herbejo,
tra kies mezo rivereto fluis rapide, invitis al ripozo.  Kaj
efektive li ekvidis, starigitajn tie, dek kvin gxis dudek
tendojn.  Al la palisetoj de l' tendoj estis ligitaj kameloj kaj
belaj cxevaloj; kaj el unu el la tendoj elsonis gajaj melodioj de
citro kaj du belaj vocxoj de viroj.  Al mia frato sxajnis,
kvazaux homoj, kiuj elektis tiel agrablan tendarejon, ne povus
intenci kontraux li ion malbonan; tial li obeis sentime la
ordonon de siaj kondukantoj, kiuj, disiginte liajn ligilojn,
faris al li signon, ke li desaltu de cxevalo.  Oni kondukis lin
en tendon pli grandan ol la ceteraj, belete, preskaux kokete
ornamitan interne.  Belegaj orbroditaj kusenoj, teksitaj
tapisxoj, oritaj incensujoj estus montrintaj aliloke ricxecon kaj
komforton; sed cxi tie ili sxajnis nur kuragxacxa rabajxo.  Sur
unu el la kusenoj sidis maljuna vireto; lia vizagxo estis
malbela, lia hauxto nigre bruna kaj brilanta; kaj malloga trajto
de malica ruzo cxirkaux okuloj kaj busxo faris malameginda lian
vidigxon.  Kvankam cxi tiu viro penadis donigi al si kiom eble da
respekto, tamen Mustafa baldaux rimarkis, ke ne por li oni tiel
ricxe ornamis la tendon; kaj la alparolmaniero de liaj
kondukantoj sxajnis lin pravigi en lia supozo.  "Kie estas la
Forta?" demandis ili la malgrandulon.  "Li faras cxaseton,"
respondis cxi tiu; "sed li komisiis min okupi, kiel
anstatauxanto, sian lokon." -- "Ne sagxe li agis, tion
farante," rediris unu el la rabistoj, "cxar baldaux oni devos
decidi, cxu tiu cxi hundo devas morti aux pagi; kaj tion scias la
Forta pli bone ol vi."

La malgrandulo, kiu havis, lauxsxajne, deziron sin vengxi per
bato, sin levis en la sento de sia indeco kaj elrektigis sin
alten, por atingi per siaj fingropintoj la orelon de sia
kontrauxulo.  Sed vidante, ke liaj penoj restas senfruktaj, li
komencis insulti; kaj vere, cxiun lian malgxentilajxon la aliaj
plenvalore repagis, ke la tuta tendo rebruegis de la
interinsultado.  Subite malfermigxis la pordo de l' tendo, kaj
enpasxis altkreska majesta viro, juna kaj bela kiel princo de
Perslando.  Liaj vestoj kaj armiloj estis, esceptinte nur lian
belegan sabron kaj lian ricxe ornamitan ponardon, neatentindaj
kaj simplaj; sed lia severa rigardo, ja lia tuta tenigxo, kvankam
neniel timigaj, inspiris respekton.

"Kiu gxi estas, kiu kuragxas ekmalpaci en mia tendo?" kriis li
al la timigitaj apudestantoj.  Dum kelkaj momentoj regis profunda
silento; fine rakontis unu el tiuj, kiuj alvenigis Mustafan, kiel
la afero okazis.  Cxe tio rugxigxis de kolero la vizagxo de tiu,
kiun oni nomis "la Forta."  "Cxu vi kredas, ke mi iam min
lasus anstatauxigxi de vi, Hasano?" kriis li, per terura vocxo,
al la malgrandulo.  Tiu cxi kvazaux kuntirigxis pro timo, tiel ke
li sxajnis ecx multe pli malgranda ol antauxe, kaj eksxteligxis
al la elirejo de la tendo.  Sed bontrafa piedekbato de la Forta
igis lin, per granda neordinara salto, elflugi tra la pordo.

Kiam la hometo estis malaperinta, la tri viroj kondukis Mustafan
antaux sian hetmanon, kiu jam sidigis sin sur la kusenoj.  "Jen
ni alvenigas tiun, kiun vi ordonis al ni kapti."  La cxefo longe
observis la kaptiton; poste li parolis: "Basxao de Suliejka! via
propra konscienco ja diras al vi, kial vi nun staras antaux
Orbasano."  Auxdinte tion, mia frato sin jxetis antaux li genue
kaj respondis: "Ho sinjoro! al mi sxajnas, ke vi eraras; mizera
malfelicxulo mi ja estas, sed ne tiu basxao, kiun vi sercxas!"
Mirigis cxi tiuj vortoj cxiujn, kiuj estis en la tendo.  Sed la
sinjoro de la tendo parolis: "Ne multe utilos al vi viaj
sxajnmanovroj, cxar mi tuj alkondukigos al vi personojn, kiuj vin
bone rekonos."  Li ordonis alkonduki Zulejman.  Oni venigis en
la tendon maljunan virinon, kiu, al la demando, cxu sxi ne
rekonas en mia frato la Basxaon de Suliejka, respondis: "Jes,
ja!  Kaj mi jxuras per la tombo de l' Profeto, gxi estas la
basxao kaj neniu alia." -- "Vidu nun, abomenulo, kiel vi vane
estis ruza," ekparolis kolere la Forta.  "Vi estas por mi tro
malestiminda, por ke mi malpurigu per via sango mian bonan
ponardon; sed al la vosto de mia cxevalo mi alligos vin morgaux,
kiam la suno levigxos, kaj mi trarajdegos kun vi la arbarojn,
gxis gxi subiros malantaux la montoj de Suliejka!"  Nun ekperdis
mia malfelicxa frato la kuragxon.  "Tio estas la malbeno de mia
kruela patro," ekkriis li, plorante; "jen gxi alpelas min al
malhonora morto; kaj ankaux vi estas perdita, dolcxa fratino, kaj
vi, Zorajde!" -- "Via ludacxo nenion utilas al vi," diris unu
el la rabistoj, ligante al li la manojn malantaux la dorso;
"eliru tuj el la tendo, cxar la Forta ekmordas la lipojn kaj
rigardas al sia ponardo.  Se vi volas travivi ankoraux unu
nokton, venu!"

Ekforkondukante mian fraton, la rabistoj renkontis tri aliajn,
antauxenpelantajn kaptiton.  Ili eniris kun li en la tendon.
"Jen tiu basxao, kiun ni nun venigas al vi laux via ordono,"
diris ili, kaj ili kondukis la kaptiton antaux la kusenon de la
Forta.  Kiam la kaptito estis tien kondukita, mia frato havis
bonan okazon, por observi lin, kaj al li mem falis en la okulojn
la simileco, kiun havis tiu homo kun li; nur lia barbo estis pli
nigra, kaj pli bruna lia vizagxo.  Sxajnis, ke la apero de la dua
kaptito tre mirigis la Fortan.  "Kiu el vi estas la gxusta?" li
demandis, rigardante jen mian fraton, jen la alian.  "Se vi
aludas la Basxaon de Suliejka," respondis, per fiera tono, la
kaptito, "tio estas ja mi!"  Longe kaj fikse la Forta rigardis
la basxaon, per sia severa terura rigardo; poste, nenion dirante,
li faris signon, ke oni konduku lin for.  Kiam cxi tio estis
farita, li alproksimigxis al mia frato, distrancxis ponarde liajn
ligilojn kaj faris signon, ke li sidigxu apud li sur la kuseno.
"Mi estas vere afliktita, fremdulo," diris li, "ke mi prenis
vin por tiu monstro, sed alskribu gxin al stranga dispono de l'
cxielo, kiu faligis vin en la manojn de miaj fratoj, en la horo
mem, kiu estas dedicxita al la pereo de tiu kanajlo."  Mia frato
petis lin pri unu sola favoro: ke li permesu al li dauxrigi tuj
lian vojagxon, cxar cxiu prokrasto povas esti por li pereiga.  La
Forta informigis sin pri liaj urgxaj aferoj; kaj post kiam
Mustafa cxion rakontis al li, li konsilis al li pasigi cxi tiun
nokton en lia tendo; li kaj lia cxevalo sendube bezonas ripozon;
sed la morgauxan tagon li montros al li vojon, kiu kondukos lin
al Balsoro post unu kaj duono da tago.  Mia frato konsentis,
estis bonege regalita, kaj dormis trankvile gxis la mateno en la
tendo de l' rabisto.

Kiam li revekigxis, li vidis sin tute sola en la tendo, sed
antaux la kurteno li ekauxdis kelkajn vocxojn kune parolantajn:
ili sxajnis aparteni al la sinjoro de l' tendo kaj al la
malgranda nigrebruna vireto.  Li subauxskultis iome, kaj auxdis,
je sia konsternego, kiel la malgrandulo insiste postulas de la
alia, ke li mortigu la fremdulon, cxar, se li estos liberigita,
li povos ilin cxiujn perfidi.

Mustafa tuj rimarkis, ke la vireto portas koleron kontraux li,
cxar li estis la kauxzo de tio, ke oni traktis lin hieraux tiel
malbone.  Dum kelkaj momentoj la Forta sxajnis pripensi.  "Ne,"
parolis li fine, "li estas mia gasto, kaj por mi la gastrajto
estas sankta; krom tio, sxajnas al mi, ke li ne havas tian
mienon, kvazaux li volus nin perfidi."

Dirinte tion, li forsxovis la kurtenon kaj eniris en la tendon.
"Pacon al vi, Mustafa," diris li; "ni gustumu la matenan
trinkon; poste vi pretigxu por la foriro."  Li prezentis al mia
frato pokalon da sorbedo kaj, kiam ili estis trinkintaj, ili
bridis la cxevalojn, kaj kun koro multe pli kuragxa ol cxe sia
alveno Mustafa surcxevaligxis.  Ili baldaux preterrajdis la
tendaron, kaj nun ili deturnigxis en largxan vojon, kondukantan
en la arbaron.  La Forta rakontis al mia frato, ke tiu basxao,
kiun ili kaptis dum la cxasado, promesis toleri, ke ili restu
sendangxere en lia regiono; sed antaux kelkaj semajnoj li kaptis
unu el la plej bravaj de la bando kaj, post plej teruraj
turmentegoj, lasis lin pendigi.  Jam de longe li tenis lin sub
spionado, kaj hodiaux li devas morti.  Mustafa ne kuragxis ion
kontrauxdiri, cxar li estas felicxa, ke li mem savigxis kun
sendifekta hauxto.

Cxe la eliro de la arbaro la Forta haltigis sian cxevalon,
priskribis al mia frato la vojon, etendis al li sian manon por
adiauxi, kaj parolis: "Mustafa, vi farigxis, en stranga maniero,
gasto de la rabisto Orbasano.  Mi ne volas ordoni, ke vi nepre
prisilentu, kion vi vidis kaj auxdis.  Kvankam senkulpa, vi
elsuferis la antauxtimon de l' morto, kaj mi sxuldas al vi
kompenson.  Prenu, kiel memorajxon, cxi tiun ponardon; kaj kiam
ajn vi bezonos helpon, gxin sendu al mi, kaj mi rapidos por vin
defendi.  Eble ankaux cxi tiu saketo utilos al vi por via
vojagxo."  Mia frato dankis lin pro lia noblanimeco; li prenis
la ponardon, sed la saketon li ne volis akcepti.  Ankoraux unu
fojon Orbasano premis al li la manon, faligis teren la saketon
kaj ekforgalopis ventegorapide en la arbaron.  Vidante, ke jam ne
plu estas eble lin kuratingi, Mustafa desaltis de sia cxevalo,
por reeklevi la saketon, kaj ekmiregis pro la grandanimeco de sia
gastiginto, cxar la saketo enhavis multegon da oro.  Li dankis
Allah'on pro sia savigxo, kaj rekomendinte al lia favorkoreco la
noblan rabiston, li ekdauxrigis gajakore sian vojon al Balsoro.

Leza silentigxis kaj demande rigardis Ahxmet'on, la maljunan
komerciston.

"Ne, se estas tiel," diris cxi tiu, "volonte mi plibonigas
mian jugxon pri Orbasano; cxar vere, bele li agis kontraux via
frato."

"Li agis kiel brava Islamano," ekkriis Mulej; "sed mi esperas,
ke tio ne estas jam la fino de via rakonto, cxar, se mi ne
eraras, ni cxiuj deziregas auxdi plue, kio okazis al via frato,
kaj cxu li liberigis Fatme'on, vian fratinon, kaj la belan
Zorajde'on."

"Se tio vin ne enuigas, mi volonte dauxrigos la rakonton,"
respondis Leza, "cxar, efektive, la historio de mia frato estas
aventuroplena kaj miriga."

Cxe la tagmezo de la sepa tago post sia foriro, Mustafa enrajdis
tra la pordego de Balsoro.  Enirinte en karavanejon, li tuj
demandis, kiam komencigxos la sklavovendado, kiu cxiujare
farigxas cxi tie.  Sed li ricevis la teruran respondon, ke li
venas tro malfrue je du tagoj.  Oni esprimis bedauxron pro lia
malfruigxo kaj rakontis al li, ke li multe perdis, cxar, en la
plej lasta tago de l' vendado, alvenis du sklavinoj tiel superege
belaj, ke ili altiris sur sin la rigardojn de cxiuj acxetantoj.
Tiuj cxi lastaj, oni diris, interbatigxis kaj interdissxirigxis
en plej bona maniero pro tiuj belulinoj, kiuj fine ja estis
venditaj, sed por prezo tiel alta, ke nur ilia nuna sinjoro povis
gxin pagi.  Mia frato informigxis pli detale pri la sklavinoj kaj
jam ne dubis plu, ke tio estas la samaj malfelicxulinoj, kiujn li
nun sercxas.  Li eksciis plie, ke tiu, kiu ilin acxetis, logxas
je kvardek horoj de Balsoro kaj nomigxas Tiuli-Kos, eminenta,
ricxa, sed jam iom maljuna viro, kiu en pasinta tempo estis
Kapudan-basxao[7] de l' kalifo, sed nun estas eksigxinta, por
elripozi kun siaj amasigitaj ricxajxoj.

Komence Mustafa volis tuj residigxi sur sian cxevalon, por
rapidatingi Tiulin, kiu apenaux povis esti antauxigxinta ecx je
unutaga vojiro.  Sed ekpensinte, ke li, solulo, neniel povas
sukcesi kontraux tiu potenca vojagxanto, nek rekapti de li lian
akiron, li penis elpensi alian agmanieron, kaj baldaux li trovis
gxin.  Lia maldistingigxo je la Basxao de Suliejka, -- konfuzo,
kiu siatempe minacis farigxi por li tiel dangxera, -- venigis al
li la penson, eniri sub tiu nomo en la domon de Tiuli kaj
tiumaniere riski unu ekprovon por liberigi la du malfelicxajn
knabinojn.  Li do dungis kelke da servistoj kaj cxevaloj, -- por
tio bonege utilis al li la mono de Orbasano, -- havigis al si mem
kaj al siaj servistoj belegajn vestojn, kaj ekvojiris al la
kastelo de Tiuli.  Post kvin tagoj li alvenis proksimen de tiu
kastelo.  Gxi kusxis sur bela ebenajxo.  De cxiuj flankoj
cxirkauxfermis gxin altaj muroj, kiujn la konstruajxoj nur tre
malmulte superstaris.  Alveninte tien, Mustafa kolorigis nigraj
siajn harojn kaj sian barbon kaj sxmiris sian vizagxon per la
suko de iu kreskajxo, kiu donis al gxi gxuste tiun saman brunetan
koloron, kiun havis la vizagxo de l' Basxao.  Poste li sendis en
la kastelon unu el siaj servistoj, kiu petis por li, en la nomo
de l' Basxao de Suliejka, pri nokta ripozejo.  Baldaux revenis la
servisto kun kvar bele vestitaj sklavoj, kiuj prenis per la brido
la cxevalon de Mustafa kaj kondukis sur la korton de l' kastelo.
Tie ili helpis lin decxevaligxi, kaj kvar aliaj kondukis lin sur
largxa marmora sxtuparo supren al Tiuli.

Tiu cxi, maljuna gajhumora bravulo, akceptis mian fraton kun
respekto kaj ordonis meti antaux li la plej bonan, kiun povis
prepari lia kuiristo.  Post la mangxo Mustafa iom post iom igis
la paroladon ektusxi la novajn sklavojn, kaj Tiuli lauxdis ilian
belecon, plendante nur pri tio, ke ili estas cxiam tiel
malgxojaj; tamen li kredis, ke tio baldaux forpasos.  Tre
gxojigite pro cxi tiu akcepto mia frato kusxigxis ripozi kun plej
belaj esperoj.  Li jam dormis eble unu horon proksimume, kiam
revekis lin la brilo de lampo, kiu pikis blindige liajn okulojn.
Li suprensidigxis en la lito, sed kredis, ke li ankoraux songxas,
cxar antaux li staris tiu nigre-bruna hometo el la tendo de
Orbasano, tenante lampon en la mano kaj distordante sian
busxacxon en malagrablegan rideton.  Mustafa ekpremetis al si la
brakon kaj sxirpincxis la nazon, por sin konvinki, cxu li vere
maldormas; sed la aperajxo restis kiel antauxe.  "Kion vi volas
apud mia lito?" ekkriis Mustafa, rekonsciigxinte el sia mirego.
"Nu, ne tiel ekscitigxu, sinjoro," parolis la hometo; "mi bone
divenis, kial vi venis cxi tien.  Vian estimindan vizagxon mi
ankaux ne forgesis; tamen, por diri la veron, se mi ne estus, per
mia propra mano, helpinta pendigi la Basxaon, vi eble min
trompus.  Sed nun mi estas cxi tie, por fari al vi demandon."

"Antaux cxio diru, kiel vi cxi tien venis," rediris al li
Mustafa, kiu koleregis pro tio, ke li nun estas elperfidita. --
"Tion mi ja tre volonte diros al vi," respondis la alia.  "Cxar
mi ne povis plu vivi en bona interrilato kun la Forta, mi
forkuris.  Sed vi, Mustafa, estis en realeco la kauxzo de nia
malpaco, kaj tial vi devas doni al mi vian fratinon, kiel
edzinon, rekompence de kio mi helpos vin ambaux forkuri.  Se vi
sxin ne donos, mi iros al mia nova sinjoro kaj rakontos al li iom
pri la nova Basxao."

Mustafa frenezigxis de teruro kaj kolero.  Nun, kiam li kredis,
ke li certe atingis la celon de siaj deziroj, venis tiu mizerulo
kaj ilin vanigis.  Estis nur unu rimedo, kiu povus sukcesigi lian
projekton: la malhometon li nepre devas mortigi.  Per unu salto
li do eljxetigxis al li el la lito; sed lia malamiko, sendube
antauxvidinte ion similan, lasis fali la lampon, ke gxi
estingigxis, kaj forkuregis en la mallumo, freneze kriante por
helpo.

Nun estis tre kriza la situacio de Mustafa.  La knabinojn li
devis por tiu momento forlasi kaj prizorgi nur sian propran
savigxon.  Li iris tial al la fenestro, por vidi, cxu li ne povas
tie trasalti.  Gxis la tero estis priatentinda profundo kaj
kontrauxflanke staris alta muro, super kiun li devus grimpi.  Dum
li staris meditante cxe la fenestro, subite li ekauxdis multajn
vocxojn, proksimigxantajn al lia cxambro.  Ili jam atingis la
pordon.  Senespera, li nun ekkaptis sian ponardon kaj siajn
vestojn kaj elsaltis tra la fenestro.  La falo estis malfacila,
sed li sentis, ke li ne rompis al si ian korpmembron; li do tuj
relevigxis kaj kuris al la muro, kiu cxirkauxis la korton, gxin
suprenrampis, je la mirego de siaj persekutantoj, kaj baldaux sin
trovis sur libera kamparo.  Li dauxrigis kuri, gxis li alvenis
malgrandan arbaron, kie li jxetis sin teren, ellacigita.  Tie li
pripensis, kion li devas fari.  Siajn cxevalojn kaj servistojn li
devis forlasi; sed prosperis al li konservi sian monon, kiun li
portis en sia zono.  Baldaux montris al li lia elpensema kapo
alian savrimedon.  Li iris pluen en la arbaro, gxis li alvenis
vilagxon, kie por malalta prezo li acxetis cxevalon, kiu baldaux
lin portis en urbon.  Tie li informigxis pri kuracisto, kaj oni
rekomendis al li iun spertan maljunulon.  Tiun cxi, pere de kelke
da oraj moneroj, li konsentigis konigi al li kuracilon, kiu
kauxzos mortsimilan dormon, tuj per dua rimedo reforigeblan.
Akirinte tiun rimedon, li acxetis longan artefaritan barbon,
nigran talaron kaj cxiuspecajn skatolojn kaj retortojn, tiel ke
li povis bone prezenti vojagxantan kuraciston, sursxargxis siajn
posedajxojn sur azenon kaj ekvojagxis returne en la kastelon de
Tiuli-Kos.  Li povis esti certa, ke tiucxifoje oni lin ne
rekonos, cxar la barbo lin aliformigis gxis tia grado, ke li ja
apenaux rekonis sin mem.  Alveninte cxe Tiuli, li anoncigis sin
kiel la kuraciston Sxakamankabudibaba.  Kiel li pensis, tiel
okazis.  La belega nomo tiel bone rekomendis lin al la maljuna
malsagxulo, ke tiu cxi tuj invitis lin mangxi.  Sxakamankabudibaba
aperis antaux Tiuli; kaj apenaux ili interparoladis unu plenan
horon, la maljunulo decidis submeti cxiujn siajn sklavinojn al la
kuracado de l' sagxa medicinisto.  Tiu cxi apenaux povis kasxi
sian gxojon, ke li nun revidos sian amatan fratinon: kaj kun
frapanta koro li sekvis Tiulin, kiu kondukis lin en la serajlon.
Ili venis en cxambron bele ornamitan, sed en gxi trovigxis neniu.
"Kara doktoro Sxambaba, aux kiel ajn vi estas nomata," parolis
Tiuli-Kos, "rigardu atente la truon en tiu muro; tra tiu truo
eletendos sian brakon cxiu mia sklavino, kaj tiam vi povos
ekzameni, cxu la pulso estas malsana aux ne."  Mustafa vane
petegis kaj argumentis; permeson li ne ricevis por vidi la
knabinojn; tamen ilia sinjoro konsentis diri al li, kiel cxiu el
ili kutimas farti.  Nun eltiris Tiuli el sia zono longan
paperajxon kaj per lauxta vocxo eknomis unuope siajn sklavinojn.
Cxe cxiu alvoko eletendigxis tra la muro unu mano, kaj la
kuracisto ekzamenis la pulson.  Jam estis vocxe legitaj ses
nomoj, kaj cxiujn oni deklaris bonsanaj; kaj nun legis Tiuli,
kiel sepan nomon, "Fatme," kaj malgranda blanka mano eligxis
tra la muro.  Tremante de gxojo, Mustafa ekkaptis gxin kaj, kun
serioza mieno, deklaris grave malsana.  Tiuli tre
maltrankviligxis kaj ordonis al sia sagxa Sxakamankabudibaba,
rapide prepari kuracilon.  La kuracisto eliris el la cxambro kaj
skribis sur papereton: "Fatme! mi volas vin savi; sed por tio
necese estas, ke vi decidigxu preni medikamenton, kiu faros vin
dum du tagoj senviva!  Tamen mi posedas rimedon, kiu redonos al
vi la vivon.  Se vi tion konsentas, diru nur, ke cxi tiu
trinkajxo nenion helpis, kaj tio estos por mi signo, ke vi
akceptas mian proponon."

Baldaux li revenis en la cxambron, kie Tiuli atendis lin.  Li
kunportis trinketon ne malutilan, palpis ankoraux unufoje la
pulson de l' malsana Fatme kaj sxovis samtempe la papereton sub
sxian braceleton; la trinketon li transdonis al sxi tra la
aperturo en la muro.  Tiuli sxajnis tre maltrankvila pro Fatme
kaj prokrastis gxis pli oportuna tempo la ekzamenon de la ceteraj
sklavinoj.  Forlasinte, kune kun Mustafa, la cxambron, li parolis
per malgxoja tono: "Sxadibaba, diru malkasxe, kion vi pensas pri
la malsano de Fatme?"  Sxakamankabudibaba respondis kun profunda
ekgxemo: "Ho sinjoro, ke la Profeto donu al vi konsolon!  Sxi
havas febron malrapidiran, kiu ja eble estos sxia finigxo."  Cxe
tio ekflamis la kolero de Tiuli: "Kion vi diras, malbenita
medicinista hundo?  Cxu sxi, pro kiu mi elpagis du mil
ormonerojn, devos mortacxi kiel bovino?  Sciu, ke se vi ne
sukcesos sxin savi, mi dehakos al vi la kapon!"  Nun mia frato
ekkomprenis, ke li agis mallerte, kaj penis redoni al Tiuli
esperon.  Dum ili tiel interparolis, venis el la serojlo nigra
sklavo, por sciigi al la kuracisto, ke la trinketo nenion helpis.
"Uzu vian tutan arton, Sxakamdababelda, aux kiel ajn vi vin
skribas; mi pagos al vi cxion, kion vi postulos," kriis
Tiuli-Kos, preskaux plorante pro timo, ke li perdos tiom da oro.
"Mi donos al sxi sukajxeton, kiu liberigos sxin de cxia
premego," respondis la kuracisto.  "Jes, jes, donu al sxi
sukajxeton," plorparolis la maljuna Tiuli.  Plena de espero,
Mustafa foriris sercxi sian dormigilon; kaj doninte gxin al la
nigra sklavo kaj klariginte kiom oni per unu fojo devas preni, li
iris al Tiuli kaj diris, ke li devas ankoraux sercxi apud la lago
iujn sanigajn herbojn.  Dirinte tion, li elforrapidis tra la
pordego.  Apud la lago, kiu kusxis ne malproksime de la kastelo,
li demetis siajn falsajn vestojn kaj jxetis en la akvon, ke ili
gaje nagxis cxirkauxe; sin mem li kasxis en la arbetajxaro,
atendis tie la nokton, kaj poste ensxteligxis en la tombejon apud
la kastelo de Tiuli.

Mustafa forestis eble apenaux unu horon el la kastelo, kiam oni
alportis al Tiuli la sciigon, ke lia sklavino Fatme mortigxas.
Li forsendis servistojn al la lago, por tuj venigi la kuraciston,
sed baldaux revenis solaj liaj senditoj kaj raportis, ke la
malfelicxa kuracisto falis en la akvon kaj dronis; oni povas vidi
lian nigran talaron nagxantan en la lago; tie kaj cxi tie
elrigardetas ankaux el la ondoj lia majesta barbo.  Jam ne
esperante pri savo, Tiuli malbenis sin mem kaj la tutan mondon,
elsxiris al si la barbon kaj ekkuris, kapantauxen, kontraux la
muron.  Sed cxio cxi tio utilis nenion, cxar Fatme baldaux
ellasis la lastan spiron sub la manoj de la aliaj virinoj.
Sciigxinte pri sxia morto, Tiuli ordonis, ke oni rapide faru
cxerkon, cxar li ne povis toleri mortinton en la domo; kaj la
kadavron li lasis forigi en la mauxzojeon.  La portistoj alportis
tien la cxerkon, rapide metis gxin teren kaj forkuris, cxar ili
ekauxdis el inter la aliaj cxerkoj ve-kriadon kaj gxemegojn.

Mustafa, kiu kasxis sin malantaux la cxerkoj kaj de tie
forkurigis la portistojn, elvenis nun el sia kasxejo kaj
eklumigis lampon, kiun li por tiu celo jam kunportis.  Poste,
ekpreninte boteleton, kiu enhavis la vekontan medikamenton, li
levis la kovrilon de la cxerko de Fatme.  Sed kia teruro ekkaptis
lin, kiam sin montris al li, cxe la lumo de la lampo, trajtoj
tute nekonataj!  Nek mia fratino nek Zorajde, sed iu tute alia
kusxis en la cxerko.  Multe da tempo li bezonis, por reekregi sin
post cxi tiu nova bato de l' sorto; sed fine kompato venkis lian
koleron.  Li malsxtopis sian boteleton kaj versxetis al sxi la
medikamenton inter la lipojn.  Sxi ekspiris, ekmalfermis la
okulojn kaj sxajnis longe pripensi, kie sxi estas.  Fine sxi
rememoris, kio okazis; sin levis el la cxerko; kaj sin jxetis al
la piedoj de Mustafa.  "Kiel mi povas vin danki, ho favorkora
estajxo," sxi ekkriis, "ke vi savis min el mia terura
mallibereco!"  Mustafa interrompis sxiajn dankesprimojn per la
demando, kiel farigxis, ke sxi kaj ne Fatme, lia fratino, estas
savita.  Sxi rigardis lin, mirigita.  "Nun fine mi ekkomprenas
mian savigxon, kiu gxis nun estis al mi neklarigebla," sxi
respondis; "sciu, ke en tiu kastelo oni nomis _min_ Fatme, kaj
al _mi_ vi donis vian papereton kaj la savtrinkajxon."  Mia
frato petegis la savitan knabinon, ke sxi donu al li sciigojn pri
lia fratino kaj Zorajde; kaj li eksciis, ke ili ambaux sin trovas
en la kastelo, sed jam ricevis, laux la kutimo de Tiuli, aliajn
nomojn; ili nun estas nomataj Mirza kaj Nurmahal.

Vidante, ke mia frato tiagrade malgxojas pro cxi tiu malsukceso,
Fatme, la savita sklavino, ekpenis lin rekuragxigi kaj promesis
sciigi al li rimedon, por liberigi spite cxio ambaux knabinojn.
Revigligita de cxi tiu penso, Mustafa elcxerpis novan esperon; li
petis sxin nomi tiun rimedon, kaj sxi parolis: "Mi ja estas nur
de kvin monatoj sklavino de Tiuli, tamen tuj de la komenco mi
pripensis savigxon, sed por mi sola gxi estis tro malfacila.  Sur
la interna korto de l' kastelo vi sendube ekvidis puton, kiu
eljxetas akvon el dek tubegoj; tiun puton mi ankaux rimarkis.  Mi
memoris, ke mi jam vidis en la domo de mia patro similan puton,
kies akvo alfluadas tra vasta kondukilaro.  Nu, kun la celo
ekscii, cxu ankaux cxi tiu puto estas same konstruita, mi lauxdis
unu tagon en cxeesto de Tiuli gxian belecon kaj demandis pri gxia
arhxitekturisto.  'Mi mem konstruis gxin,' li respondis, 'kaj
tio, kion vi vidas cxi tie, estas la malplej rimarkinda; cxar la
akvo alvenas el rivereto je almenaux mil pasxoj de tie cxi kaj
trafluadas volbitan kondukilegon, kiu havas almenaux la alton de
homo; kaj de cxio cxi tio mi mem faris la planon.'  Auxdinte
tion, mi ofte deziris havi, nur dum unu momento, forton de viro,
por povi ellevi unu el la sxtonegoj el la flanko de l' puto; tiam
mi povus forkuri, kien ajn mi nur volus.  Mi do montros al vi nun
la kondukilegon; vi povos penetri tra gxi nokte en la kastelon
kaj forsavi viajn amatojn.  Sed almenaux du virojn vi devos havi
kun vi, por superforti la sklavojn, kiuj nokte gardas la
serajlon."

Tiel sxi parolis.  Mia frato, kvankam jam du fojojn lin trompis
liaj esperoj, denove rekuragxigxis kaj esperis, kun helpo de
Allah, plenumi la planon de l' sklavino.  Li promesis al sxi, ke
li poste prizorgos sxian forvenon en sxian hejmon, se sxi lin
helpos penetri en la kastelon.  Tamen faris al li zorgojn
ankoraux jena pripenso: kie li povos trovi du -- tri fidelajn
helpontojn.  Subite li ekpensis pri la ponardo de Orbasano kaj
pri la promeso, kiun donis al li la rabisto, rapidi lin helpi,
kie ajn li bezonus lin.  Li do forlasis, kune kun Fatme, la
tombejon, por iri sercxi la rabiston.

En la sama urbo, en kiu li sin sxangxis en kuraciston, li acxetis
per sia lasta mono cxevalon kaj dungigis Fatme'on al malricxa
virino, kiu logxis en la antauxurbo.  Li mem rapidis al la
montaro, kie li la unuan fojon renkontis Orbasanon, kaj alvenis
tien post tri tagoj.  Baldaux li retrovis la tendaron kaj aperis
neatendite antaux Orbasano, kiu lin amike bonvenigis.  Li
rakontis al li siajn malsukcesajn klopodojn, cxe kio, de tempo al
tempo, la seriozema Orbasano ne povis ne ridi iome, precipe kiam
li image prezentis al si la kuraciston Sxakamankabudibaba.  Sed
pri la perfido de la malgrandulo li tre kolerigxis, kaj jxuris,
ke li pendigos lin propramane, kie ajn li lin trovos.  Al mia
frato li certigis, ke li tuj estos preta lin helpi, kiam li
antauxe refortigxos post la vojagxo.  Mustafa tial denove restis
dum tiu nokto en la tendo de Orbasano; sed kun la unua matenrugxo
ili ekforiris, kaj Orbasano kunprenis tri siajn plej kuragxajn
virojn, provizitajn per bonaj cxevaloj kaj armiloj.  Ili rajdis
rapide antauxen kaj venis post du tagoj en la urbeton, kie
Mustafa jam lasis la liberigitan Fatme'on.  Kune kun sxi, ili
rajdis pluen de tiu urbeto gxis la malgranda arbaro, de kie oni
povis vidi la kastelon de Tiuli, ne malproksime kusxantan.  Tie
ili ekkampis, por atendi la nokton.  Kiam farigxis mallume, ili
tuj alsxteligxis, kondukataj de Fatme, al la rivereto, kie estis
la deirpunkto de la akvokondukilego; kaj baldaux ili cxi tiun
trovis.  Fatme'on kaj unu serviston ili lasis tie starantajn kun
la cxevaloj kaj ekmallevigxis en la kondukilegon; sed antaux ol
ili eniris, Fatme ankoraux unufoje cxion precize ripetis al ili,
nome: ke ili venos tra la puto sur la internan korton de l'
kastelo; tie estas en la dekstra kaj maldekstra anguloj du turoj;
en la cxambro malantaux la sesa pordo, se oni kalkulas de la
dekstra turo, sin trovas Fatme kal Zorajde, gardataj de du nigraj
sklavoj.  Bone provizitaj per armiloj kaj feraj leviloj, Mustafa,
Orbasano kaj du aliaj malsupreniris en la akvokondukilon.  Ili ja
enakvigxis gxis la zono; tamen ili energie trapusxis sin
antauxen.  Post duono da horo ili alvenis la puton mem kaj tuj
ensxovis siajn levilojn.  La muro estis dika kaj firma, sed al la
kunigitaj fortoj de la kvar homoj gxi ne povis longe
kontrauxstari; ili baldaux enrompis truegon, suficxe grandan, por
ke oni povu facile trasxovigxi.  Orbasano eniris la unuan kaj
posthelpis la aliajn.  Kiam cxiuj sin trovis sur la korto, ili
esploris la kontrauxan flankon de l' kastelo, por eltrovi la jam
priskribitan pordon.  Sed ili ne povis interkonsenti, pri kiu
pordo gxi estas, cxar, kalkulante de la dekstra turo al la
maldekstra, ili trovis pordon murfermitan kaj nun ne sciis, cxu
Fatme cxi tiun preterforgesis aux kunkalkulis.  Sed ne longe
pripensis Orbasano: "Cxiun pordon malfermos al mi mia bona
glavo," li ekkriis; li proksimigxis al la sesa pordo, kaj la
aliaj lin sekvis.  Malferminte la pordon, ili trovis ses nigrajn
sklavojn, kusxantajn tere kaj dormantajn.  Ili estis tuj
retirigxontaj senbrue, cxar ili vidis, ke ili maltrafis la
gxustan pordon, kiam figuro sin levis en la angulo kaj, per bone
konata vocxo, ekkriis por helpo.  Gxi estis la malgrandulo el la
tendaro de Orbasano.  Sed antaux ol la nigruloj plene konsciis,
kio okazas, jen jxetigxis Orbasano al la malgrandulo, dissxiris
je du pecoj lian zonon, fermsxtopis al li la busxon kaj kunligis
la manojn malantaux la dorso.  Poste li sin turnis al la sklavoj,
el kiuj kelkaj estis jam duone ligitaj de Mustafa kaj la du
aliaj, kaj helpis subigi ilin tute.  Metinte al la sklavoj
ponardon kontraux la brusto, oni demandis ilin, kie estas
Nurmahal kaj Mirza; kaj ili konfesis, ke ili estas en la apuda
cxambro.  Mustafa kuregis en la cxambron kaj trovis tie Fatme'on
kaj Zorajde'on, kiujn jam vekis la bruado.  Rapide la knabinoj
kolektis siajn ornamajxojn kaj vestajxojn kaj sekvis Mustafan.
Dume proponis la du rabistoj, ke oni cxion forrabu, kion oni
povus trovi; sed tion Orbasano malpermesis, dirante: "Oni neniam
diru pri Orbasano, ke li eniris nokte la domojn, por sxteli
oron."  Mustafa kaj la savitaj knabinoj malsupreniris rapide en
la akvokondukilon, dum Orbasano promesis sekvi ilin baldaux.
Sed, kune kun alia rabisto, li antauxe kaptis la malgrandulon kaj
elkondukis sur la korton; tie ili ligis cxirkaux lia kolo silkan
sxnuron, kiun ili por tiu celo jam kunportis, kaj pendigis lin
cxe la plej alta supro de l' puto.  Tiel puninte la perfidon de
la mizerulo, ili ankaux siavice malsupreniris en la
akvokondukiion kaj sekvis Mustafan.  Kun larmoj dankis ambaux
knabinoj sian noblan savinton Orbasano; sed tiu cxi instigis ilin
forkuri kiel eble plej rapide, cxar estas tre kredeble, ke
Tiuli-Kos ilin persekutigos en cxiujn direktojn.  La sekvintan
tagon Mustafa kaj liaj savitoj, profunde kortusxitaj, disigxis de
Orbasano; vere! ili forgesos lin neniam.  Fatme, la liberigita
sklavino, iris alivestita al Balsoro, por tie ensxipigxi al sia
hejmo.

Post mallonga agrabla vojagxo alvenis hejmen la miaj.  Preskaux
mortigis mian maljunan patron la gxojo de la revido; en la tago
sekvinta ilian alvenon li arangxis grandan feston, en kiu
partoprenis la tuta urbo.  Antaux granda kunvenintaro de parencoj
kaj amikoj, mia frato devis rakonti sian historion, kaj unuvocxe
ili lauxdis tiel lin kiel ankaux la noblan rabiston.

Kaj kiam li finis la rakonton, levigxis mia patro kaj alkondukis
al li Zorajde'on.  "Tiel," li diris per solena vocxo, "de via
kapo mi nun forigas la malbenon; ricevu, cxi tiun knabinon, kiel
batalakiritan rekompencon pro via senripoza agemeco; akceptu mian
patran benon; kaj al nia urbo neniam manku viroj, kiuj similas al
vi pri frata amo, prudento kaj fervoro."

Jam atingis la karavano la finon de la dezerto, kaj gxoje la
vojagxantoj salutis la verdajn herbejojn kaj la folioricxajn
arbojn, kies cxarma vidajxo jam de multaj tagoj ne trafis iliajn
okulojn.  En bela valo kusxis karavanejo, kiun ili elektis kiel
noktan restadejon; kaj kvankam gxi prezentis nur malmulte da
komforto kaj refresxigo, tamen la tuta vojagxantaro estis pli
gaja kaj interamikigxema ol antauxe, cxar la penso, ke ili nun
elsavigxis el la dangxeroj kaj malagrablajxoj, kiujn okazigas
vojagxo tra la dezerto, malfermis cxiujn korojn kaj inklinis
cxies spiriton al sxercado kaj amuzigxado.  Mulej, la juna gaja
komercisto, dancis dancon ridigan, gxin akompanante per kantoj,
kiuj ecx de la seriozema greko Zaleuxkos ellogis rideton.  Sed,
ne kontenta de tio, ke li gajigis siajn kunvojagxantojn per ludo
kaj danco, li volis ankaux rakonti al ili la historion, kiun li
jam antauxe promesis; kaj, iom mallacigxinte post sia saltado,
li ekparolis lauxjene: --




La Historio pri Malgranda Muk.


En Niceo, mia kara naskurbo, logxis iam homo, kiun oni nomis
Malgranda Muk.  Kvankam mi estis tiam tre juna, mi ankoraux
memoras lin bone, precipe pro tio, ke estas li, al kiu mi dankas
la teruran bastonadon, per kiu regalis min foje mia patro.  Kiam
mi konatigxis kun li, li estis jam grandagxulo; tamen li havis
nur tri aux kvar futojn da alto.  Krom tio, li havis eksterajxon
tre strangan; cxar lia korpo, kvankam malgranda kaj delikata,
devis porti kapon multe pli grandan kaj pli dikan, ol la kapo de
ordinara mortemulo.  Li logxis tute sola en granda domo: ecx sian
kuiradon li faradis propramane.  Nur unu fojon en kvar semajnoj
li iradis promeni; kaj nur la fuma kolonego, kiu cxiutagmeze
supreniris el lia kameno, sciigadis al liaj samurbanoj, cxu li
vivas aux mortis.  Oni ofte lin vidis vespere tien kaj reen
irantan supre sur lia domo, kaj tiam, suprenrigardante de sur la
strato, oni povis tre bone imagi al si, ke sola lia granda kapo
cxirkauxkuradas sur la tegmento.  Mi kaj miaj ludkamaradoj estis
senkompataj buboj, kiuj gxojis moki kaj kolerigeti aliajn; sekve,
cxiufoje kiam Malgranda Muk eliris promeni, tio estis por ni vera
festokazo.  En la difinita tago ni kolektigxadis antaux lia domo,
por tie atendi, gxis li elvenos; kaj fine, kiam malfermigxis la
pordo kaj elrigardis unue la granda kapo kun la ankoraux pli
granda turbano, kiam postvenis la cetera korpeto, vestita per
eluzita manteleto, vasta pantalono kaj largxa zono, cxe kiu
pendis longa ponardo, -- tiel longa, ke oni ne sciis, cxu Muk
alkrocxigxas al la ponardo aux la ponardo al Muk, -- kiam li tiel
eliris el la domo, ekbruis la aero pro nia gxoja kriado, ni
jxetis supren niajn cxapojn kaj ekdancis cxirkaux li kiel
frenezaj.  Siavice, Malgranda Muk faris al ni seriozan kapsaluton
kaj, per malrapidaj pasxoj, ekmarsxis tra la strato.  Survoje li
trenadis iom la piedojn, cxar li surhavis grandajn, largxajn
pantoflojn, kiajn mi neniam vidis antauxe.  Ni infanoj kuradis
post li, kriante sencxese: "Malgranda Muk, Malgranda Muk!"  Ni
ankaux havis gajan versajxeton, kiun ni kantis iufoje pro lia
honoro; jen gxia teksto:

  "Muk, Muk, Malgranda Muk!
  Logxas vi en granda domo;
  Estas brava eta homo;
  Unu fojon en monato
  Promenadas sur la strato;
  Grandkapulo, turnu vin!
  Kuru, Muk, kaj kaptu nin!"

Tiamaniere ni jam ofte amuzigxis, kaj kun honto mi devas konfesi,
ke la plej forte incitadis lin mi, cxar ofte mi ektiris lin je
lia manteleto, kaj foje mi de malantauxe metis la piedon sur lian
grandan pantoflon, ke li falis sur la vizagxon.  Unuamomente mi
trovis tion ekstreme ridinda; sed cxesis mia ridado, kiam mi
rimarkis, ke Malgranda Muk sin direktas al la domo de mia patro.
Kaj efektive, jen li tien eniris, kaj suficxe longan tempon li
tie restis.  Mi kasxis min proksime de l' pordo, kaj vidis lin
reeliri en akompano de mia patro, kiu tre respektoplene lin tenis
je la mano kaj, multfoje klinigxante, adiauxis cxe la pordo.  Al
mi estis ne tute trankvile en la koro, kaj longatempe mi restis
en mia kasxejo.  Sed fine elpelis min la malsato, kiun mi timis
multe pli, ol batojn; kaj humila, kun klinita kapo, mi aperis
antaux mia patro.  "Mi auxdis, ke vi ofendis la bonan Muk'on,"
li parolis, per tono tre serioza; "nu, mi nun rakontos al vi la
historion de tiu cxi Muk, cxar mi ne dubas, ke, kiam gxi estos de
vi konata, vi jam ne ridos lin plu.  Sed antaux kaj post la
rakonto vi devos ricevi la _kutiman_."  La "kutima" estis
dudek kvin batoj, kiujn li cxiam tre kaj tre konscience
elkalkuladis sur mia dorso.  Li do prenis sian longan piptubon,
desxrauxbis gxian sukcenan busxpecon kaj prilaboris min pli
senindulge ol iam antauxe.  Kiam la dudek kvin estis plennombre
pagitaj, li ordonis al mi atenti kaj ekrakontis la historion pri
Malgranda Muk.

La patro de Malgranda Muk, kies gxusta nomo estas Mukra, estis
respektata, sed malricxa homo, cxi tie en Niceo.  Li vivis
preskaux tiel same ermite, kiel nuntempe lia filo.  Tiun cxi li
tute ne amis, cxar li hontis lian pigmean staturon, kaj tial li
lasis lin pliagxigxi en granda senscieco.  Ankoraux en sia
dek-sesa jaro Malgranda Muk estis facilanima infano; kaj la
patro, homo serioza, ne cxesis lin riprocxi, ke li, kiu jam de
longe ne plu devus porti siajn sxuojn de infano, estas ankoraux
tiel naivega kaj malsprita.

Sed okazis foje, ke la maljunulo falis ie malsupren, sin tiel
grave vundante, ke li baldaux poste mortis; kaj nun Malgranda Muk
sin trovis sola en la mondo, senhava kaj senscia.  La senkompataj
parencoj, al kiuj la formortinto sxuldis pli, ol kiom li povis
repagi, forpelis la malfelicxuleton el la domo kaj konsilis al li
eliri en la mondon, por elsercxi sian felicxon.  Malgranda Muk
respondis, ke li jam estas preta por la vojagxo; kaj cxar nenion
plu li petis por si, krom la vestaro de l' patro, oni plenumis
lian deziron.  Lia patro estis altkreska kaj vastkorpa viro;
sekve la vestoj tute ne almezurigxis al la filo.  Sed Muk baldaux
elpensis rimedon: li detrancxis de la vestoj tiom da sxtofo, por
malpli_long_igi ilin lauxbezone, kaj poste li ilin surmetis.  Sed
pri la same necesa malpli_largx_igo li tute forgesis; kaj el tio
rezultas tiu stranga vestaro, kiun oni ankoraux hodiaux povas
vidi sur li; la granda turbano, la largxa zono, la ampleksa
pantalono, la blua manteleto, cxio cxi tio estas heredajxoj de
lia patro, kiujn li depost tiu tempo surportas ankoraux.  Fine,
alliginte al sia zono la longan Damaskan ponardon de l' patro kaj
preninte bastoneton en la manon, li trapasxis tra la pordego de
la urbo kaj ekforiris "en la mondon."

Gxoje li vojiris antauxen la tutan tagon, cxar cxiuokaze li ja
volis elsercxi sian felicxon.  Cxiufoje kiam li ekvidis sur la
tero vitropeceton, brilantan sub la sunaj radioj, li nepre
eklevis gxin kaj metis en sian posxon, kredante, ke gxi
sxangxigxos en plej belan diamanton.  Ekvidinte en la malproksimo
la kupolojn de moskeo, brilegantajn kiel fajro, aux lagon
lum-rejxetantan kvazaux spegulo, li ekrapidis tien kun koro plena
de gxojo, cxar li kredis, ke li venas en ensorcxitan landon.  Sed
ho ve!  Malaperis tiuj trompobildoj, kiam li iom pli
proksimigxis; kaj baldaux tro baldaux rememorigis lin lia laceco
kaj lia malsate doloranta stomako, ke li ankoraux sin trovas en
lando de mortemuloj.  Dum du tagoj li tiel vojagxis, malsata kaj
malgxoja, kaj jam li ekmalesperis trovi sian felicxon.  Kampaj
fruktoj estis lia sola nutrajxo; la malmola tero -- lia nokta
kusxejo.  Fine, la trian tagon matene, li ekvidis de sur monteto
grandan urbon.  Sur gxiaj muroj kaj turoj brilege lumis la
kvaronluno, dum gajaspektaj flagoj flirtadis sur la tegmentoj kaj
sxajnis fari signon al Malgranda Muk, ke li alproksimigxu.
Mirigita, li haltis kaj longe rigardis la urbon kaj gxiajn
cxirkauxajxojn.  "Jes," li diris al si mem, "tie Malgranda Muk
trovos sian felicxon, tie aux nenie"; kaj, malgraux sia laceco,
li eksaltis de gxojo.  Li kolektis siajn fortojn kaj ekiris pluen
al la urbo.  Sed kvankam gxi sxajnis tute proksima, li ne povis
gxin atingi antaux la tagmezo, cxar liaj mallongaj kruretoj
preskaux rifuzis lin porti, kaj ofte en la ombro de palmo li
devis sidigxi ripozi.  Fine li alvenis antaux la pordegon.  Li
ordigis sian manteleton, pli bele cxirkauxligis la turbanon, pli
largxe algxustigis la zonon kaj alkrocxis pli oblikve la longan
ponardon; poste li forvisxis de sur siaj sxuoj la polvon, prenis
sian bastoneton en la manon kaj eniris kuragxe tra la urba
pordego.

Li jam trapasis kelke da stratoj, sed nenie malfermigxis por li
ecx unu dompordo, nenie oni vokis laux lia espero: "Venu,
Malgranda Muk! mangxu kaj trinku cxe ni kaj ripozigu la etajn
piedojn!"

Antaux granda bela domo li nun haltis kaj rigardis gxin per
sopiroplenaj okuloj, kiam malfermigxis unu el la fenestroj kaj
maljuna virino sin klinis eksteren kaj vokis, kvazaux kantante:

      "Envenu, envenu,
      Ni gaje festenu;
      Bongusta la kacxo;
      Vi mangxos kun placxo;
  Farita el gri', Kuirita por vi,
  Najbaroj, la kacxo atendas cxe mi!"

La pordo de l' domo malfermigxis, kaj Muk vidis eniri multegon da
hundoj kaj katoj.  Dum kelkaj momentoj li staris sendecide, cxu
li sekvu la inviton; sed fine li faris al si kuragxon kaj eniris
en la domon.  Antauxiris lin du katidoj, kaj cxi tiujn li decidis
sekvi, cxar kredeble ili pli bone scias, ol li, kie estas la
kuirejo.

Kiam li atingis la supron de l' sxtuparo, renkontis lin tiu sama
maljuna virino, kiun li jam vidis elrigardantan tra la fenestro.
Sxi rigardis lin tre malafable kaj demandis, kion li volas.  "Vi
ja cxiun invitis al via kacxo," respondis Malgranda Muk, "kaj
cxar mi estas tiom malsata, mi do venis."  La maljunulino
ekridis kaj diris: "De kie vi venas, stranga hometo?  La tuta
urbo scias, ke mi kuiradas por neniu krom miaj karaj katoj; kaj
kelkfoje, kiel vi vidas, mi invitas najbarojn kunmangxi kun
ili."  Malgranda Muk rakontis al sxi, kiel mizera estis lia vivo
depost la morto de lia patro, kaj petis sxian permeson farigxi
hodiaux tablogasto de l' katoj.  La virino, al kiu tre placxis la
nekasxema rakonto de la simplanima Muk, konsentis, ke li sidigxu
cxe sxia tablo, kaj donis al li sate da mangxajxo kaj trinkajxo.
Kiam li estis satigxinta kaj refortigxinta, sxi longe observis
lin kaj poste diris: "Malgranda Muk, restu cxe mi en mia servo;
vi havos nur malmulte da laboro, kaj mi regalos vin bone."
Malgranda Muk, al kiu la kata kacxo estis treege bongusta,
akceptis la proponon kaj tuj farigxis servisto de Sinjorino
Ahavzi.  La devoj de lia ofico estis facilaj sed neordinaraj.
Sinjorino Ahavzi havis du katojn kaj kvar katinojn.  Al tiuj cxi
bestoj Malgranda Muk devis cxiumatene kombi la felon kaj froti
per bonodoraj oleoj; cxiufoje kiam la mastrino eliris en la
urbon, li devis zorgi pri la katoj; kiam ili volis tagmangxi, li
devis meti antaux ili la pladojn; kaj cxiunokte li kusxigis ilin
sur silkaj kusenoj kaj cxirkauxvolvis per veluraj kovriloj.
Plie, estis en la domo kelke da malgrandaj hundoj, al kiuj li
devis servadi; sed tiuj cxi postulis malpli da priatentado, ol la
katoj, kiujn Sinjorino Ahavzi traktadis kiel proprajn infanojn.
Cetere, Malgranda Muk vivis tute same solece, kiel en la domo de
sia patro, cxar, krom la mastrino, li vidis dum la tuta tago nur
hundojn kaj katojn.  Dum kelka tempo estis al li tre bone en la
nova hejmo; cxiam li havis plene da mangxajxo kaj malmulte da
laboro, kaj la maljunulino sxajnis tute kontenta pri li.  Sed iom
post iom la katoj farigxis malbonkondutaj: kiam la maljunulino
forestis el la domo, ili cxirkauxsaltadis en la cxambro kiel
frenezaj, disjxetadis cxion, kio baris al ili la vojon, kaj
disrompis multe da belaj vazoj.  Sed tuj, kiam ili ekauxdis sian
mastrinon suprenvenantan sur la sxtuparo, ili forrampadis sur
siajn kusenojn kaj svingadis la voston, kvazaux nenio okazis.
Sinjorino Ahavzi kolerigxadis, kiam sxi vidis sian cxambron tiel
ruinigita, kaj kulpigadis Muk'on pri cxio; li tiam vane asertis
sian senkulpecon: al siaj katoj, kiuj ja havis mienon tiel
senpekan, sxi kredis pli, ol al sia servisto.

Tre malgxoja pro tio, ke ankaux cxi tie li ne trovis sian
felicxon, Malgranda Muk decidis eksigxi el la servo de Sinjorino
Ahavzi.  Sed cxar la sperto instruis al li, jam dum lia unua
vojagxo, kiel malfacile estas vivi sen mono, li nun ekpensis, per
kia rimedo li povas havigi al si la salajron, kiun cxiam lia
mastrino al li promesis, sed neniam donis.  En la domo de
Sinjorino Ahavzi estis cxambro, kiu cxiam restis sxlosita, kaj
kies internon li neniam vidis, kvankam li jam ofte auxdis la
virinon cxirkauxbruadi malantaux la pordo.  Multe li donus por
tio, se li povus ekscii, kion sxi tenas tie kasxita; kaj nun, dum
li pensis pri sia vojagxa mono, venis al li en la kapon, ke eble
tie trovigxas kasxitaj la trezoroj de l' virino.  Sed cxiam la
pordo restis sxlosita, kaj estis al li neeble atingi la
trezorojn.

Foje, matene, kiam Sinjorino Ahavzi estis elirinta, unu el la
hundetoj, kiun sxi cxiam duonpatrine traktadis, sed kies favoron
Malgranda Muk plejaltagrade akiris al si per cxiuspecaj amservoj,
kaptis lin je lia vasta pantalono kaj forte tiradis, kvazaux por
diri, ke Muk gxin sekvu.  Muk, kiu amis ludi kun la hundeto,
sekvis gxin; kaj jen kondukis lin la hundeto en la
dormocxambreton de Sinjorino Ahavzi kaj antaux malgrandan pordon,
kiun li tie neniam vidis antauxe.  La pordo estis duone
malfermita.  La hundeto eniris, kaj Muk gxin sekvis.  Miris kaj
gxojis la malgrandulo, sin trovante nun en la cxambro, kiu jam de
longe estis la celo de liaj deziroj.  Li esploris gxin de cxiuj
flankoj, esperante trovi monon, sed trovis nenion krom malnovaj
vestajxoj kaj vazoj strange formitaj.  Unu el cxi tiuj vazoj
kaptis lian apartan atenton.  Gxi estis el kristalo, kun belaj
entrancxitaj figurajxoj.  Li eklevis gxin kaj turnadis en cxiuj
direktoj.  Sed, ho teruro!  Li ne rimarkis, ke gxi havas kovrilon
nur malfirme surmetitan.  La kovrilo defalis sur la plankon kaj
disrompigxis je milo da pecetoj.

Dum longa tempo Malgranda Muk staris tie, kvazaux senviva de
teruro.  Nun lia sorto estis decidita; nun li nepre devis
forkuri, alie la maljunulino lin certe batus gxismorte.  Li do
decidis komenci senprokraste la vojagxon, sed antauxe li
cxirkauxrigardis ankoraux unu fojon, cxu ne utilus al li dum lia
marsxado tiu aux alia havajxo de Sinjorino Ahavzi.  Subite
renkontis liajn okulojn paro da grandegaj pantofloj; verdire, ili
tute ne estis belaj; sed liaj propraj sxuoj jam ne povis plu
vojagxi; kaj, krom tio, allogis lin tiuj pantoflegoj gxuste pro
sia grandeco, cxar se li ilin surhavus, espereble vidus el tio
cxiuj lin rigardantaj, ke li jam ne portas plu siajn sxuojn de
infano!  Siajn proprajn pantofletojn li do rapide demetis kaj
surmetis la grandajn.  Poste, ekvidinte en angulo promenadan
bastoneton kun bele skulptita leonokapo, kaj opiniante, ke gxi
tie ne havas suficxe por fari, li ankaux cxi tion proprigis al
si, kaj forrapidis el la cxambro.  Li tuj kuris en sian propran
cxambreton, surmetis sian manteleton kaj la patrodevenan
turbanon, alkrocxis al sia zono la ponardon kaj, kiel eble plej
rapide, elkuris el la domo kaj for el la urbo.  Lia timo antaux
la maljunulino igis lin kuri kaj kuri, gxis liaj fortoj preskaux
finigxis.  Antauxe neniam li kuris tiel rapide; ecx sxajnis al
li, kvazaux li ne povas cxesi kuri, kvazaux nevidebla potenco
peladas lin pluen.  Fine venis al li la penso, ke sendube la
pantofloj havas ian specialecon, cxar ili jxetegis sin senhalte
antauxen, lin kunfortrenante.  Per cxiuj eblaj rimedoj li penis
haltigi ilin; sed nenio helpis, gxis fine, en terura korpremigxo,
li kriis al si mem, kvazaux al cxevalo; "Pru! halt'! pru-u-u!"
Nun haltis tuj la pantofloj, kaj Muk sin jxetis, ellacigxinta,
sur la teron.

La pantofloj gxojigis lin treege; cxar nun ja fine li akiris al
si, per siaj servoj, ion, kio povas utili al li en la mondo, por
trovi lian felicxon.  Sed, malgraux sia gxojo, li endormigxis pro
laceco; cxar la korpeto de Malgranda Muk, pro la peza kapo, kiun
cxiam gxi devis kunporti, ne povis multe elteni.  Dum li dormis,
aperis al li en songxo la sama hundeto, kiu, en la domo de
Sinjorino Ahavzi, helpis lin akiri la pantoflojn, kaj parolis:
"Kara Muk, vi ankoraux ne bone komprenas la uzadon de viaj
pantofloj.  Sciu, ke se vi vin turnos en ili tri fojojn sur la
kalkanumo, vi povos flugi, kien ajn vi nur volos.  Kaj per la
bastoneto vi povas trovi trezorojn, cxar cxie, kie oro estas
enterigita, gxi frapos trifoje la teron; por argxento, dufoje."
Tiel songxis Malgranda Muk.  Revekigxinte, li pripensis la
mirigan songxon kaj decidis ekprovi la aferon.  Li surmetis la
pantoflojn, levis unu piedon kaj komencis sin turni sur la
kalkanumo.  Sed kiu iam provis plenumi cxi tiun lertajxon trifoje
intersekve en gigante vasta pantoflo, tiu ne miros pro tio, ke
Malgranda Muk ne tuj sukcesis, precipe konsiderante, ke lia peza
kapo transklinis lin jen sur unu flankon, jen sur la alian.

Kelke da fojoj la kompatindulo falis forte sur la nazon; tamen li
ne lasis sin senkuragxigi, sed ripetis la provon, gxis li fine
sukcesis.  Kiel rado li turnigxis sur sia kalkanumo, ekdeziris
sin en la plej proksiman urbon, kaj -- ekveturis la pantofloj
supren en la aeron, kuregis ventorapide tra la nuboj, kaj antaux
ol Malgranda Muk povis konscii, kio farigxas kun li, li jam sin
trovis sur granda foirejo, kie staris multe da budoj kaj
sennombraj multokupataj homoj iradis tien kaj reen.  Komence li
iom promenis tra tiu cxi popolamaso; sed baldaux li trovis gxin
pli konsilinda, sin direkti en straton malpli movoplenan, cxar
sur la foirejo oni piedpremis liajn pantoflojn, ke li ofte
falsxanceligxis, kaj nur kun granda peno prosperis al li eviti la
batojn de tiu aux alia, kun kiu kunpusxigxis lia elstareganta
ponardo.

Nun Malgranda Muk serioze pripensis kion fari, por enspezi iom da
mono.  Li ja havis bastoneton, kiu malkovrus al li sekretajn
trezorojn; sed kie li trovos la lokon, kie kusxas subtere oro kaj
argxento?  En okazo de bezono li povus sin montri ekspozicie, por
sin ricxigi je kelke da grosxoj; sed por tio li ja estis tro
fiera.  Fine li rememorigis al si la rapidecon de siaj piedoj.
Eble, li diris al si en la pensoj, miaj pantofloj povos subteni
mian vivon; kaj li decidis dungigi sin kiel kurieron.  Esperante,
ke plej bone pagus tiajn servojn la regxo de la urbo, li demandis
pri la vojo al la palaco.  Antaux la pordo de l' palaco estis
gardostaranto, kiu demandis lin, kion li sercxas cxi tie.  Je lia
respondo, ke li sercxas oficon, oni kondukis lin al la estro de
la sklavoj.  Al tiu cxi lasta li sciigis sian deziron kaj petis
lin, ke li havigu al li oficon inter la regxaj kurieroj.  La
sklavestro mezuris lin per sia rigardo de la kapo gxis la piedoj
kaj parolis: "Kiel?  Kun tiaj piedetoj, kiuj havas apenaux la
longon ecx de unu manstrecxo, vi volas esti regxa kuriero?  For
de cxi tie!  Kun tiaj malsagxuloj mi ne havas tempon por
sxerci."  Malgranda Muk certigis lin, ke li parolis tute
serioze, kaj ke li estas preta fari konkurskuron kontraux la plej
rapidpieda kuriero.  La sklavestro trovis la aferon treege
ridinda; tamen li ordonis, ke li tenu sin prete vetkuri jam
antaux la vespero, kondukis lin en la kuirejon kaj zorgis, ke oni
donu al li suficxe da mangxajxoj kaj trinkajxoj.  Li mem iris al
la regxo kaj rakontis al li pri la malgranda homo kaj lia
propono.  La regxo estis gajhumora sinjoro kaj gxojis multe, ke
la sklavestro retenis Malgrandan Muk'on por celo de amuzo.  Li
ordonis al li, ke li faru sur granda herbejo malantaux la palaco
la necesajn arangxojn, por ke la tuta kortego povu bone kaj
komforte rigardi la kuradon; kaj denove li admonis, ke oni bone
regalu la hometon.  La regxo rakontis al siaj princoj kaj
princinoj, kian spektaklon ili havos hodiaux vespere.  Tiuj cxi
rerakontis gxin al siaj servistoj; kaj kiam alproksimigxis la
vespero, regis cxe la kortego kaj en la urbo plej gxoja ekscito
kaj cxiuj, kvazaux torento, direktigxis amase al la herbejo, kie
oni jam starigis tribunojn, por vidi kuradi la fanfaroneman
hometon.

Kiam la regxo kaj liaj filoj kaj filinoj sidigxis sur la tribuno,
Malgranda Muk elpasxis sur la herbejon kaj faris antaux la
geeminentuloj treege gracian riverencon.  Gxojokrioj eksonis de
cxiuj flankoj, kiam la malgrandulo aperis: tian strangan figuron
oni tie neniam vidis antauxe.  La korpeto kun la giganta kapo, la
manteleto kaj la vasta pantalono, la longa ponardo en la largxa
zono, la malgrandaj piedetoj en la grandegaj pantofloj -- vere,
cxio tio aspektis tro komike, por ke oni ne eksplodu per rido.
Tamen Malgranda Muk ne lasis sin konfuzi per ilia ridado.  Li
starigxis tie fiere, apogante sin sur sia bastoneto, kaj atendis
sian kontrauxulon.  La sklavestro jam elektis, laux la deziro de
Muk mem, la plej rapidpiedan el la regxaj kuristoj.  Tiu cxi fine
elpasxis, starigxis flanke de l' malgrandulo, kaj ambaux atendis
la signalon.  Nun, lauxarangxe, eksvingis Regxidino Amarza sian
vualon, kaj, kvazaux du sagoj, forpafitaj al la sama celo,
ekflugis ambaux vetkurantoj tra la herbejo.

Tuj cxe la komenco la regxa kuristo antauxigxis je suficxe granda
interspaco, sed Muk lin sekvis cxaskurege per siaj
pantoflo-kuriloj, atingis lin, preterpasis, kaj jam de longe
staris cxe la celo, kiam la alia, senspira, alvenis.  Kvazaux
glaciigxinte pro miro, la rigardantoj silentis dum kelkaj
momentoj; sed kiam unua la regxo ekplauxdis per la manoj, hurais
la popola amaso kaj cxiuj ekkriis: "Vivu la venkinto de l'
vetkuro!  Vivu Malgranda Muk!"

Dume oni alkondukis Malgrandan Muk'on, kiu jxetis sin teren
antaux la regxo kaj parolis: "Plejpotenca regxo! nur malgrandan
prezenton de mia arto mi jxus faris; volu nun favore permesi, ke
oni donu al mi oficon inter viaj kurieroj." -- "Ne," respondis
al li la regxo, "vi estos mia korpokuristo kaj plej intima
servisto, kara Muk; cent ormonerojn vi cxiujare ricevos kiel
salajron; kaj cxe la tablo de miaj plej altaj servistoj vi
mangxos."

Nun kredis nia Muk, ke fine li ja trovis la tiel longe sercxitan
felicxon, kaj gxoje kaj gaje estis al li en la koro.  Krom tio,
li gxuis la apartan favoron de la regxo, cxar tiu cxi konfidadis
al li siajn plej urgxajn kaj sekretajn komisiojn, kiujn Muk
plenumadis kun plej perfekta precizeco kaj neimagebla rapideco.

Tamen tute ne amis lin la ceteraj servistoj de l' regxo; ili
koleradis pro tio, ke hometo, kiu ja tauxgas por nenio krom
rapida kurado, arogas al si sola la favoron de ilia sinjoro.
Tial ili organizis kontraux li multe da konspiroj; sed cxiuj cxi
konspiroj malsukcesis kauxze de l' granda konfido, kiun havis la
regxo al sia _Sekreta Cxef-Korpokuristo_ (ja: ecx gxis cxi tiu
alta rango li sin levis en tiel malmulte da tempo!).

Muk, kiu bone rimarkis, ke oni agitadas kontraux li, tute ne
volis sin vengxi; por tio li ja estis tro bonkora; kontrauxe, li
pripensis rimedojn, por farigxi amata de siaj malamikoj kaj
necesega por ili.  Fine li rememorigis al si sian bastoneton, pri
kiu en sia felicxo li jam ne pensis plu; se li trovos trezorojn,
li diris al si en la pensoj, la sinjoroj ja tiam eksentos por li
iom pli da inklino.  Jam ofte li auxdis, ke la patro de l' nuna
regxo enterigis multajn el siaj trezoroj, kiam la malamikoj
enfalis en lian landon: oni ankaux diris, ke li en tiu tempo
mortis, ne povinte sciigi al sia filo sian sekreton.  De nun
Malgranda Muk kunportis cxiam kaj cxie sian bastoneton,
esperante, ke iafoje li preterpasos la lokon, kie la mono de l'
mortinta regxo estas enterigita.  Unu vesperon, okaze veninte en
malproksiman parton de l' palaca gxardeno, kiun li malofte
vizitadis, subite li sentis, kiel la bastoneto en lia mano
ekmovigxas.  Tri fojojn gxi frapis la teron.  Nun li eltiris sian
ponardon, faris kelke da signoj en la arbojn cxirkauxstarantajn
kaj reensxteligxis en la palacon.  Tie li havigis al si fosilon,
kaj, atendinte la nokton, li eliris, dum favorkovris lin la
mallumo, plenumi sian entreprenon.

Sed la elfosado de l' trezoro faris al Muk pli da klopodo, ol
kiom li atendis.  Liaj brakoj estis ja multe tro malfortaj, sed
granda kaj peza lia fosilo; kaj cxirkaux du horojn li devis
labori, por fari fosajxon nur du-tri futojn profundan.  Fine lia
fosilo ekfrapis ion malmolan, kiu eksonis kiel fero.  Cxe tio li
fosis ankoraux pli diligente, kaj baldaux li elterigis grandan
feran kovrilon.  Malsuprenirinte en la fosajxon, por vidi, kio
kusxis sub la kovrilo, li trovis grandan urnon plenplenan de oraj
moneroj.  Sed cxar liaj malgrandaj fortoj tute ne suficxis por
suprenlevi la urnon, li do metis en sian pantalonon kaj en sian
zonon nur tiom da moneroj, kiom li povis porti, kaj ankaux sian
manteleton li plenigis per oro.  Poste, li zorge rekovris la
urnon kaj sursxargxis sur sian dorson la plenigitan manteleton.
Sed vere, sen tio, ke li havis sur siaj piedoj la famajn
pantoflojn, li neniam formovigxus de la loko, cxar terure
premegis lin la sxargxo de la oro.  Tamen li sukcesis atingi
nerimarkite sian cxambron kaj kasxis tie sian oron sub la
kusenojn de sia kanapo.

Kiam Malgranda Muk sin vidis posedanto de tiom da oro, li kredis,
ke nun ja cxio sxangxigxos, kaj ke li akiros al si el inter siaj
kortegaj malamikoj multe da protektantoj kaj sindonaj servantoj.
Sed gxuste el tio estas videble, ke la bona Muk certe ne estis
tro zorge edukita, alie li ja ne imagus al si, ke pere de oro li
povos akiri amikojn.  Ho ve! kiom pli sagxe li estus tiutempe
farinta, bone sxmirante siajn pantoflojn kaj tuj forkurante kun
sia manteleto plena de oro!

La oro, kiun de nun Malgranda Muk plenmane disdonadis, vekis cxe
la kortegaj servistoj nur envion.  La kuirejestro Ahuli diris:
"Li estas falsmoneristo."  La sklavestro Ahxmet diris: "Li
gxin flatakiris de la regxo."  Sed Arhxaz, la regxa kasisto, lia
morta malamiko, kiu mem de tempo al tempo enmetis la manon en la
kason de sia sinjoro, diris sen cxirkauxfrazo: "Li ja sxtelis
gxin."  Por havi certecon pri la afero, ili nun
interkonsiligxis; kaj la cxeftrinkajxoversxisto Korhxuz aperis
unu tagon, kun mieno tre malgxoja, antaux la okuloj de l' regxo.
Li tiel trudmontradis sian melankolian tenigxon, ke la regxo
demandis lin, kio al li estas.  "Ho ve!" li respondis, "mi
malgxojas, ke mi perdis la favoron de mia sinjoro." -- "Kion vi
fablas, amiko Korhxuz?" rediris al li la regxo.  "De kiam mi
plu ne lasas lumi sur vi la sunon de mia favoro?"  La
cxeftrinkajxoversxisto respondis, ke li ja supersxutas per oro la
sekretan cxefkorpokuriston, sed al siaj malfelicxaj fidelaj
servistoj li donas nenion.  Tre mirigis la regxon cxi tiu sciigo.
Oni rakontis al li pri la ordisdonadoj de Malgranda Muk, kaj
senpene la konspirantoj vekis cxe li la suspekton, ke Muk
forsxtelis iel la monon el la kasejo.  Multe gxojis la
cxefkasisto, ke la afero prenis cxi tiun turnigxon; cxar en cxiu
okazo li tute ne amis fari kalkulon pri la stato de l' kaso.  La
regxo donis ordonon, sekrete observadi cxiujn movojn de Malgranda
Muk, por lin kapti, se eble, cxe plena farado.

Gxuste en la nokto, kiu sekvis tiun malfelicxan tagon, Malgranda
Muk, rimarkinte ke lia disdonacemo preskaux remalplenigis lian
kason, sin armis per sia fosilo kaj ensxteligxis en la palacan
gxardenon, por preni tie el sia sekreta trezoro novan provizon da
mono.  En suficxe granda distanco sekvis lin la spionoj,
kondukataj de la kuirejestro Ahuli kaj la cxefkasisto Arhxaz;
kaj, en la momento, kiam li komencis transmeti la oron el la urno
en sian manteleton, ili sin jxetis sur lin, kunkatenis al li la
manojn kaj tuj kondukis lin antaux la regxon.  Kompreneble, cxi
tiu interrompo de lia dormado jam metis lian regxan mosxton en
tre malbonan humoron; li do akceptis tre malfavore sian
malfelicxan sekretan cxefkorpokuriston kaj ordonis, ke la jugxa
esploro senprokraste komencigxu.  Oni jam elterigis la urnon kaj
metis, kune kun la fosilo kaj la plenigita per oro manteleto, cxe
la piedoj de la regxo.  La cxefkasisto atestis, ke li kaj liaj
observistoj surprizis Muk'on en la momento, kiam li tiun cxi
urnon kun gxia ora enhavo enfosis en la teron.

Cxe tio cxi la regxo demandis la kulpigiton, cxu tio estas vera,
kaj de kie li ricevis la oron, kiun li tiel enterigis.  Malgranda
Muk, en la sento de sia senkulpeco, certigis, ke li trovis la
urnon en la gxardeno, kaj ke li tute ne volis gxin _en_ sed nur
_el_-terigi.

Ekridis cxiuj alestantoj pri cxi tiu senkulpigxo, sed la regxo
furioze kolerigxis pri la supozata senhonteco de la malgrandulo.
"Kio, abomenulo!" ekkriis li; "cxu ankaux trompmensogi vi
volas, malsprite kaj senhonte trompmensogi al via regxo, kiun vi
jam prisxtelis?  Cxefkasisto Arhxaz, mi ordonas al vi diri, cxu
vi rekonas, en cxi tiu sumo da oro, tiun saman, kiu mankas en mia
trezorejo."

La cxefkasisto respondis, ke li havas absolutan certecon pri la
afero: jam de kelka tempo mankas en la regxa kaso ecx pli multe
da oro, kaj li povas jxure atesti, ke tio cxi estas la sumo
sxtelita.

Nun la regxo ordonis forte kateni Malgrandan Muk'on kaj jxeti en
la turon; kaj al la cxefkasisto li transdonis la oron, por ke li
gxin remetu en la regxan trezorejon.  Gxojanta, ke la afero tiel
bone finigxis, la cxefkasisto foriris kaj elkalkulis hejme la
brilantajn orajn monerojn; sed neniam la malnoblulo raportis, ke
malsupre en la urno kusxis papereto, sur kiu estis skribita:

"La malamikoj penetris en mian landon; tial mi kasxis cxi tie
parton de miaj trezoroj; kiu ajn gxin trovos, sur tiun falu la
malbeno de lia regxo, se li ne tuj transdonos gxin al mia filo.
-- Regxo Sadi."

Sidante en sia karcero, Malgranda Muk profundigxis en malgxoja
medito.  Li sciis, ke per morto oni punas tiun, kiu sxtelis
regxajn proprajxojn, kaj tamen li ne volis malkovri al la regxo
la sekreton pri la bastoneto, cxar li prave timis, ke oni tiam
forprenos de li ne sole la bastoneton, sed eble ecx liajn
pantoflojn.  Ankaux tiuj cxi lastaj ne povis nun multe utili al
li, cxar fortaj cxenoj tenis lin firme al la muro, kaj, kiom ajn
li penadis, estis al li neeble sin turni sur la kalkanumo.  Sed
kiam, la morgauxan tagon, oni sciigis al li, ke li estas
kondamnita al morto, li ekopiniis, ke fine pli bone estas vivi
sen ia magia vergeto, ol morti, tion havante; kaj tial li petigis
de la regxo privatan auxdiencon kaj malkasxis al li la sekreton.
En la komenco la regxo ne volis kredi al lia konfeso; sed
Malgranda Muk promesis fari provprezentadon de sia arto, kondicxe
ke la regxo konsentu, ke li ne estu mortigita.  La regxo donis al
li sian vorton de honoro; kaj, dum Muk ne vidis tion, li lasis
enterigi iom da oro kaj poste ordonis al la malgrandulo gxin
sercxi.  Post malmulte da momentoj li jam gxin trovis, cxar klare
la bastoneto frapis trifoje la teron.  Nun ekkonvinkigxis la
regxo, ke lia cxefkasisto lin trompis; kaj li sendis al li, laux
orientlanda kutimo, silkan sxnuron, por ke li sufoku sin mem.
Kaj al Malgranda Muk li diris: "Mi ja promesis al vi vian vivon,
sed cxar al mi sxajnis, ke vi havas ankoraux aliajn sekretojn, vi
do restos en gxismorta mallibereco, se vi ne konsentos klarigi,
kiamaniere vi kuras tiel rapide."  Malgranda Muk, kiu jam
pasigis unu nokton en la turo kaj tial perdis cxiun deziron al
plua mallibereco, konfesis, ke lia tuta arto kusxas en liaj
pantofloj; tamen li ne instruis al la regxo la sekreton pri la
trifoja turnigxo sur la kalkanumo.  Nun ankaux la regxo surmetis
la pantoflojn, por fari la provon, kaj kiel freneza li
cxirkauxkuregis en la gxardeno.  Ofte li provis haltigi la
pantoflojn, sed vane; kaj Malgranda Muk, kiu ne povis rifuzi al
si mem cxi tiun vengxeton, lasis lin kuri kaj kuri, gxis li falis
teren sveninta.

Kiam li rekonsciigxis, la regxo terure koleris kontraux Malgranda
Muk, kiu lasis lin tiel kuradi gxis plena senspireco.  "Mi ja
donis al vi mian regxan vorton," li diris, "ke vi konservos
liberecon kaj vivon; sed en la templimo de dek du horoj vi iru
for el mia lando, alie mi lasos vin pendigi."  Sed la pantoflojn
kaj la bastoneton li ordonis meti en sian trezorejon.

Tiel same malricxa kiel iam antauxe, Malgranda Muk forlasis la
landon, malbenante sian malsagxon, kiu trompkredigis al li, ke li
povas ludi gravan rolon cxe la kortego.  La lando, el kiu oni lin
forpelis, estis, felicxe, negranda; sekve, jam post ok horoj li
sin trovis cxe la landlimo, kvankam, alkutimigxinte al siaj karaj
pantofloj, li nun trovis tre malfacila la ordinaran irmanieron.

Transpasinte la landlimon, li deklinigxis de la kutima vojo, por
sercxi la plej dezertajn solejojn kaj tie vivi ermite, cxar nun
li portis koleron kontraux la tuta homaro.  En densa arbaro li
venis al loko, kiu al li sxajnis tre tauxga por lia celo.
Invitis lin klara rivereto, borderita de ombroplenaj figarboj;
gxi trafluis molan herbejon, sur kiu li jxetis sin teren, firme
decidinte, ke li jam nenion plu mangxos sed atendos cxi tie la
morton.  Profundigxinta en malgxoja primorta medito, li fine
ekdormis; sed kiam li revekigxis kaj ekturmentis lin lia malplena
stomako, li tamen pripensis, ke morto permalsata estas ja io
dangxera; kaj tial li ekrigardis cxirkauxen, cxu li ne povas
trovi ion mangxeblan.

Bongustegaj maturaj figoj pendis de la arbo, sub kiu li jxus
dormis.  Li suprenrampis por ilin desxiri, satmangxis kun bona
apetito, kaj poste grimpis malsupren al la rivereto, por kvietigi
sian soifon.  Sed kia teruro ekregis lin, kiam la akvo montris al
li lian kapon ornamitan per du grandegaj oreloj kaj longa dika
nazego!  En granda konsternigxo li ekkaptis per la manoj siajn
orelojn: vere, ili havis pli ol duonan ulnon da longo!

"Mi ja bone meritas orelojn de azeno," li ekkriis, "cxar, kiel
azeno, mi piedforbatis mian felicxon." -- Dum kelka tempo li
cxirkauxvagadis tra la arbaro; sed sentante sin denove malsata,
li devis ankoraux unu fojon alkuri al la figoj, cxar nenion alian
li trovis tie por mangxi.  Cxe cxi tiu dua figmangxado venis al
li en la kapon, ke eble liaj oreloj jam ne havas lokon sub lia
granda turbano; tial, timante aspekti ankoraux pli ridinda, li
denove palpsercxis siajn orelojn, sed jen ili estis malaperintaj!
Li tuj kuris al la rivereto, por certigxi pri tio, kaj vere, gxi
estis tiele: liaj oreloj nun havis sian antauxan formon, kaj la
longan malbelegan nazon li jam ne havis plu.  Nun fine li
ekkomprenis, kiel cxi tio farigxis: de la unua figarbo li ricevis
la longan nazon kaj la azenajn orelojn; per la dua li resanigxis.
Kun gxojo li ekkonsciis, ke lia favorema sorto donis al li
ankoraux unu fojon rimedon por esti felicxa.  Li do desxiris de
cxiu el la du arboj tiom da figoj, kiom li povis kunporti, kaj
reiris en la landon, kiun li antaux tiel mallonga tempo forlasis.
Tie, en la unua urbeto, en kiun li venis, li faris sin, per aliaj
vestajxoj, tute nerekonebla; poste, li iris pluen al la urbo, kie
logxis la regxo, kaj baldaux li tien alvenis.

Estis tiam sezono, kiam maturaj fruktoj estis ankoraux suficxe
maloftaj.  Tial Malgranda Muk sidigxis antaux la pordego de l'
palaco, cxar el pasinta tempo li bone sciis, ke cxi tie la
kuirejestro acxetadas tiajn frandajxojn por la regxa tablo.  Li
ankoraux ne longe sidis tie, kiam, trapasxantan tra la korto, li
ekvidis la kuirejestron.  Tiu cxi esploris la komercajxojn de l'
vendistoj, kiuj kolektigxis cxe la pordego de l' palaco, kaj fine
liaj okuloj renkontis la korbeton de Muk.  "Ho! jen frandajxo
neordinara," li diris, "kiu certe placxos al lia regxa mosxto;
kiom vi postulas por la tuta korbo?"  Malgranda Muk difinis
prezon moderan, kaj baldaux ili faris interkonsenton.  La
kuirejestro transdonis la korbon al sklavo kaj dauxrigis sian
iradon; sed Malgranda Muk forkuris de tie kiel eble plej rapide,
timante ke, kiam la malfelicxego vidigxos cxe la kapoj de l'
korteganoj, oni lin sercxos kaj punos, kiel vendinton de la
figoj.

La regxo estis cxe tablo en treege gaja humoro; ree kaj ree li
lauxdis la kuirejestron pro lia bona kuirado kaj pro la zorgemo,
kun kiu li cxiam elektas por li la plej maloftajn frandajxojn;
sed la kuirejestro, kiu ja sciis, kiajn bongustajxojn li ankoraux
havas en rezervo, ridetis afable kaj respondis per orakolaj
sentencoj, kiel: "Post tag' hodiauxa, venos tago morgauxa,"
aux: "Fino bona, cxio bona," tiel ke la regxidinoj farigxis pli
kaj pli scivolaj, kion li ankoraux metos sur la tablon.  Sed kiam
li alservis la belajn allogantajn figojn, eligxis el cxiuj busxoj
unuvocxa "A-a!" de admiro.  "Kiel maturaj! kiel apetitaj!"
ekkriis la regxo.  "Kuirejestro, vi estas vera majstro kaj
meritas nian tute apartan favoron!"  Tiel parolante, la regxo,
kiu je tiaj frandajxoj estis cxiam tre maldonacema, disdonis
propramane la figojn.  Cxiu regxido kaj cxiu regxidino ricevis
du, al la honoraj frauxlinoj kaj al la veziroj kaj agaoj[8] li
donis po unu, kaj la ceterajn li metis antaux si mem kaj komencis
gluti kun granda apetito.

"Dio mia! kiel strange vi aspektas, patro!" ekkriis subite
Regxidino Amarza.  Cxiuj, mirigitaj, rigardis al la regxo:
grandegaj oreloj elstaris el lia kapo kaj longa nazego pendis
malsupren antaux lia mentono; ankaux sin mem ili reciproke
rigardis kun mirego kaj teruro: cxiuj estis pli-malpli ricxe
provizitaj per la strangaj kapornamajxoj.

Oni prezentu al si la konsternigxon de la kortego!  Oni tuj
sendis voki cxiujn kuracistojn de la urbo; ili alvenis amasege
kaj ordonis pilolojn kaj miksturojn, sed la oreloj kaj nazoj
restis.  Oni operaciis unu el la regxidoj, sed liaj oreloj tuj
rekreskis.

En sia kasxejo, en kiun li retirigxis, Malgranda Muk baldaux
eksciis pri la tuta okazintajxo; kaj nun li plene konsciis, ke
venis la tempo reokupigxi pri la afero.  Jam antauxe, per la
mono, kiun li enspezis per sia figvendado, li acxetis vestaron,
kiu suficxe bone tauxgus por aspektigi lin kiel klerulon; longa
barbo el kaproharoj perfektigis la trompvestigxon.  Kun sako da
figoj li eniris en la palacon de l' regxo kaj proponis, kiel
fremda kuracisto, sian helpon.  Komence oni estis iom nekredema;
sed kiam Malgranda Muk mangxigis figon al unu el la regxidoj kaj
tiel revenigis liajn orelojn kaj lian nazon al ilia antauxa
stato, ekdeziregis cxiuj, ke la fremda kuracisto ilin sammaniere
resanigu.  Dume la regxo, nenion dirante, lin prenis je la mano
kaj kondukis en sian cxambron.  Tie li malfermis pordon
kondukantan en la trezorejon, kaj faris al Muk signon, ke li
sekvu lin.  "Jen estas miaj trezoroj," diris la regxo;
"elektu, kion ajn vi volas; mi nenion rifuzos al vi, se vi nur
liberigos min de cxi tiu malhonoranta malsano." Tio estis
kvazaux dolcxa muziko en la oreloj de Malgranda Muk.  Enirante en
la trezorejon, li jam ekvidis sur la planko siajn pantoflojn, kaj
tutproksime de ili kusxis lia vergeto.  Nun li cxirkauxiris en la
salono, kvazaux li volus admiri la trezorojn de l' regxo; sed
apenaux li atingis siajn pantoflojn, li rapide ensaltis, kaptis
lian bastoneton, desxiris sian falsan barbon kaj vidigis al la
miranta regxo la bone konatan vizagxon de l' forpelita Muk.
"Perfida regxo," li parolis, "kiu pagas fidelajn servojn per
sendankeco, konservu, kiel bone merititan punon, vian nunan
fi-figuron.  Mi postlasas al vi la orelojn, kiel cxiutagan
memorajxon pri Malgranda Muk."  Eldirinte la lastajn vortojn, li
sin turnis rapide sur la kalkanumo, ekdeziris sin malproksimen de
tie, kaj antaux ol la regxo povis krii ecx unu fojon por helpo,
Malgranda Muk estis jam forfluginta.  De tiu tempo li logxas cxi
tie en granda ricxeco, sed tute sola, cxar li malestimas la
homojn.  Lia spertoricxa vivo faris lin granda sagxulo, kaj,
malgraux lia stranga eksterajxo, li meritas vian admiron, pli ol
vian mokadon. --

Tiel rakontis al mi mia patro.  Mi certigis al li mian penton pri
mia malgxentila konduto kontraux la bona hometo, kaj mia patro
pardone liberigis min de la postrakonta "kutima," kiun li
destinis al mi en la komenco.  Mi rakontis al miaj kamaradoj la
mirigajn aventurojn de Malgranda Muk, kaj baldaux ni tiom lin
amis, ke neniam ni insultis lin plu.  Male, gxis li mortis, ni
alte respektis lin, kaj cxiam ni klinigxadis antaux li tute same
profunde, kiel antaux kadio kaj muftio.[9]

La vojagxantoj interkonsente decidis ripozi la sekvantan tagon en
tiu cxi karavanejo, por refortigi sin mem kaj siajn bestojn por
la plua vojagxo.  Ankaux en cxi tiun tagon gxisdauxris la
hierauxa gajeco, kaj ili sin donis al cxiuspecaj ludoj kaj
amuzajxoj.  Post komuna tagmangxo ili alvokis la kvinan
komerciston, Ali Siza, ke nun li pagu sian sxuldon, kiel jam
faris la aliaj, kaj rakontu sian historion.  Li respondis, ke lia
vivo estas tro malricxa je frapantaj okazintajxoj, kaj tial li ne
volas paroli pri gxi, sed rakontos al ili ion alian, nome: la
fabelon pri la falsa princo.




La Fabelo pri la Falsa Princo.


Estis iam respektinda subtajloro, nomata Labakano, kiu
lernoservis cxe lerta majstro en Aleksandrio.  Oni ne povas diri,
ke Labakano kudradis mallerte; kontrauxe, li povosciis fari
laborajxojn aparte delikatajn.  Kaj ni estus maljustaj, dirante,
ke li estis mallaborema.  Tamen ne cxio estis en ordo en la kapo
de la subtajloro.  Okazis ofte, ke li kudradis seninterrompe dum
tutaj horoj, tiel ke la kudrilo farigxis brulrugxa en lia mano
kaj ekfumigxis lia fadeno; en tiaj okazoj li plenumadis
laborajxojn tute neimiteblajn.  Sed alitempe, -- kaj,
bedauxrinde, tio okazis plej ofte, -- li sidadis absorbita en
siaj pensoj, kun fiksaj sencelaj okuloj; kaj en lia vizagxo kaj
tuta tenigxo estis io tiel stranga, ke lia majstro kaj liaj
kunsubuloj, vidante lian distrecan mienon, diris cxiufoje:
"Labakano havas denove sian aristokratan vizagxon."

Vendrede, kiam aliaj homoj pace revenadis de la matena pregxo
hejmen al sia laboro, Labakano, surhavanta belan, penege
sxparakiritan veston, elpasxis el la moskeo, trairis per
malrapidaj fieraj pasxoj la placojn kaj stratojn de la urbo, kaj
kiam iu el liaj kamaradoj lin salutis, dirante: "Pacon al vi,
Labakano," aux: "Kiel vi fartas, amiko?" li eksvingis
grandanime la manon aux, en specialaj okazoj, klinis belmaniere
la kapon.  Kaj kiam lia majstro diris al li, sxerce: "Naskita
princo vi ja estas, Labakano," li gxojis pro tio kaj respondis:
"Cxu ankaux vi rimarkis tion?" aux: "Mi jam de longe tiel
pensas!"

Tia estis jam de longa tempo la stranga konduto de la respektinda
subtajloro Labakano, sed cxar li estis en ceteraj rilatoj
bonkonduta kaj lerta laboristo, lia majstro toleradis liajn
kapricojn.  Okazis gxuste tiutempe, ke Selim, la frato de l'
sultano, haltis travojagxe en Aleksandrio; kaj unu tagon li
sendis festveston al la majstro, por ke gxi estu de li korektita,
kaj la majstro transdonis gxin al Labakano, cxar tiu cxi faradis
la plej delikatajn laborajxojn.  Vespere, kiam la majstro kaj la
aliaj subuloj foriris, por mallacigxi post la sxargxpenado de l'
tago, Labakano, pusxata de nekontrauxstarebla sopiro, reeniris en
la laborejon, kie pendis la vesto de la imperiestra frato.  Longe
li staris tie antaux la vesto, enpense admirante jen la belegan
brodajxon, jen la briletantajn sxangxkolorojn de la silko kaj
veluro.  Li ne povis sin deteni: kvazaux mallibervole li surmetis
gxin, kaj jen, ho miro! gxi vestis lin tiel perfekte, kiel se gxi
estus por li farita.  "Cxu mi ne estas princo tute same bona
kiel iu alia?" li demandis sin, pasxante en la cxambro tien kaj
reen.  "Cxu la majstro mem ne diris, ke mi estas princo
naskita?"  Surmetante la veston, la subtajloro sxajnis samtempe
alpreni tute regxan karakteron; li ne povis forigi el sia spirito
la penson, ke li estas nekonata regxido, kaj kiel nekonata
regxido li nun decidis forvojagxi en la mondon kaj tian lokon
forlasi, kie la homoj estas tiel malsagxaj, ke ili ne povas vidi,
sub la kovrajxo de lia malalta vivstato, lian ennaskitan indecon.
Sxajnis al li, kvazaux la belega vesto estas al li sendita de iu
bonvola feino; li do bone sin gardis malsxati tiel multvaloran
donacon, enposxigis la malmultan monon, kiun li havis kontante,
kaj, dum favorkovris lin la mallumo de la nokto, li ekformarsxis
el la pordego de Aleksandrio.

Dum li vojagxadis, la nova princo elvokis cxiuloke grandan miron,
cxar la belega vesto kaj lia serioza, majesta tenigxo tute ne
konvenis al piediranto.  Kiam, pri tio, oni faris al li ian
demandon, li cxiufoje respondis kun misteroplena mieno, ke la
afero havas kauxzon tute specialan.  Sed vidante, ke li faras sin
ridinda per sia piedirademo, li acxetis por malalta prezo
maljunan cxevalon, kiu trafe al li konvenis, cxar, havante
nesxanceleblan trankvilecon kaj mildecon de animo, neniam gxi
embarase devigis lin prezentigxi kiel lerta rajdisto, kio tute ne
estis lia forta flanko.

Unu tagon, dum li vojiris malrapide antauxen sur sia Murva, --
tiel li nomis sian cxevalon, -- alvenis alia rajdanto, kiu petis
permeson rajdi en lia societo, cxar, diris li, per interparolado
mallongigxos al ili la vojo.  La rajdanto estis gaja junulo, bela
kaj gxentilmaniera.  Li tuj komencis kun Labakano interparoladon
pri "kien" kaj "de kie,"; kaj montrigxis, ke ankaux li, same
kiel la subtajloro, eliris sencele en la mondon.  Li diris, ke li
nomigxas Omar, estas nevo de l' bejo Elfi, la malfelicxa Pasxao
de Kajro, kaj nun vojagxas de loko al loko, por plenumi komision,
kiun konfidis al li lia onklo sur sia lito de morto.  Kun sama
nekasxemeco Labakano ne volis rakonti pri siaj propraj
cirkonstancoj, sed malklare komprenigis al la noveveninto, ke li
estas de alta deveno kaj vojagxas pro sia plezuro.

La ambaux junuloj placxis multe unu al la alia kaj dauxrigis kune
la vojon.  La duan tagon de l' komuna vojagxo Labakano demandis
sian kunrajdanton pri la komisio, kiun li devas prizorgi, kaj
eksciis, je sia granda miro, jenon: -- Elfi Bejo, la Pasxao de
Kajro, edukis Omar'on de lia plej frua infaneco, kaj tiu cxi
neniam konis siajn gepatrojn.  Fine, kiam la Bejo estis surprize
atakita de siaj malamikoj kaj, post tri malfelicxaj bataloj,
devis forkuri, mortige vundita, li malkasxis al sia zorgato, ke
li ne estas lia nevo, sed la filo de potenca monarhxo, kiu, pro
timo de la profetajxoj de siaj astrologoj, forigis la junan
princidon de sia kortego, jxurante, ke li ne volas lin revidi pli
frue ol je lia dudek-dua naskotago.  Elfi Bejo ne diris al li la
nomon de lia patro, sed donis al li plej precizajn ordonojn, ke,
la kvaran de la venonta monato Ramadan, je kiu tago li atingos la
agxon de dudek du jaroj, li trovigxu cxe la famekonata kolono
El-Seruja, je kvar tagvojagxoj, oriente de Aleksandrio; tie li
transdonu al la viroj, kiuj staros apud la kolono, ponardon, kiun
li donis al li, kaj diru al ili: "Jen mi estas kiun vi
sercxas"; se ili respondos: "Lauxdata estu la Profeto, kiu vin
gardis," li tiam sekvu ilin; ili kondukos lin al lia patro.

Tre mirigis la subtajloron Labakanon cxi tiu sciigo.  Per
enviemaj okuloj li de nun rigardis la princidon.  Kolerigis lin
la penso, ke al tiu cxi Omar, kiu jam sen tio havas la famon esti
nevo de potenca pasxao, la sorto plie donis rangon de princido,
sed al li mem, kiu ja posedas cxiujn princajn ecojn, gxi donacis,
kvazaux por moko, senfaman naskigxon kaj vivovojon tute
ordinaran.  Li faris komparojn inter si mem kaj la princido.  Li
devis konfesi al si, ke tiu cxi lasta havas trajtojn de vizagxo
treege allogajn: belaj vivecaj okuloj, agla nazo, mildaj servemaj
manieroj, unuvorte, cxiuj eksteraj perfektajxoj, kiuj povas iun
rekomendi, estis liaj.  Sed kvankam li ne povis ne konfesi la
meritojn de sia kunulo, tamen li trovis nekontrauxdirebla, ke
homo tia, kia li Labakano, estus, sen ia dubo, ecx pli bonvena al
la princa patro, ol la vera princido.

Cxi tiuj pripensoj persekutadis Labakanon dum la tuta tago, kaj
la sekvintan nokton li ecx ekdormis kun ili.  Sed kiam li
malfermis matene la okulojn, kaj lia unua rigardo renkontis la
kusxantan apud li Omar'on, kiu povis dormi tiel trankvile kaj
songxi pri sia certa felicxo, vekigxis en li la penso, tion akiri
al si, aux ruze aux perforte, kion malfavora sorto rifuzis.  La
ponardo, tiu ekkona signo de la hejmen revenanta princido,
krocxigxis al la zono de l' dormanto; singarde, senbrue li
eltiris gxin, por enpusxi en la bruston de gxia posedanto.  Sed
ecx la penso de mortigo teruris lian paceman tajloran animon; li
do kontentigxis alproprigante la ponardon kaj bridante por si mem
la pli rapidan cxevalon de l' princido; kaj antaux ol Omar
vekigxis kaj sin vidis senigita je cxiuj siaj esperoj, lia
perfida kunvojagxanto jam malproksimigxis je suficxe multe da
mejloj.

Estis gxuste la unua tago de la sankta monato Ramadan, kiam
Labakano prirabis la princidon; li do havis ankoraux kvar tagojn,
por atingi la kolonon El-Seruja, kiu estis de li bone konata.
Kvankam la loko, kie trovigxis cxi tiu kolono, estis malproksima
je ne pli ol du tagvojagxoj, tamen li tre rapidis por tien
alveni, cxar cxiam li timis, ke la vera princido alvenos unua.
En la fino de l' dua tago Labakano ekvidis la kolonon El-Seruja.
Gxi staris sur malgranda monteto en vasta ebenajxo kaj estis
videbla el du-trihora distanco.  Cxe tiu cxi vido, la koro de
Labakano ekbatis pli lauxte.  Kvankam, dum la du jxus pasintaj
tagoj, li jam havis suficxe da tempo por pripensi la rolon, kiun
li devos ludi, tamen lia malbona konscienco faris lin iom timema;
sed fine la penso, ke li ja estas naskita princo, revekis lian
kuragxon, kaj kun renovigita memfido li aliris sian celon.

La cxirkauxajxoj de la kolono El-Seruja estis senhomaj kaj
dezertaj; kaj se la nova princido ne havus, jam por kelkaj tagoj,
suficxe da provizajxoj, embarasus lin iome la zorgo pri lia
vivteno.  Li nun haltis kun sia cxevalo sub kelkaj palmoj kaj tie
atendis, kion sendos al li lia sorto.  Cxirkaux la morgauxa
tagmezo li ekvidis grandan procesion de cxevaloj kaj kameloj,
venantan tra la ebenajxo en direkto al la kolono El-Seruja.  La
procesio haltis cxe la malsupro de l' monteto, sur kiu staris la
kolono; oni starigis belegajn tendojn, kaj la tuto aspektis kiel
karavano de ricxa pasxao aux sxejko.  Labakano prave konjektis,
ke gxuste pro li tiuj multaj homoj alvenis; kaj volonte li
vidigus al ili jam hodiaux ilian estontan estron, sed li
moderigis sian deziregon prezentigxi kiel princo, cxar cxiuokaze
la venonta mateno ja plene realigos liajn plej ambiciajn
esperojn.

La matena suno vekis la felicxegan tajloron por la plej grava
momento de lia vivo, kiam li levigxos el sia malalta sfero kaj
starigxos flanke de princa patro.  Estas ja vero, ke, bridante
sian cxevalon, por alrajdi al la kolono, li ekpensis momente pri
la maljusteco de sia entrepreno, kaj image li prezentis al si la
doloron de l' princa junulo, trompita de liaj belaj esperoj; sed
la kubo estis jxetita, li jam ne povis malfari, kio estis farita,
kaj lia memestimo diris al li en la orelon, ke li havas aspekton
suficxe majestan, por sin prezenti kiel filo al la plej potenca
el la regxoj.  Sentimigite de cxi tiu penso, li sidigxis sur sian
cxevalon, prenis sian tutan kuragxon en manoj por igi gxin orde
galopi, kaj post malpli ol kvarono da horo li jam atingis la
malsupron de l' monteto.  Li desaltis de sia cxevalo kaj alligis
gxin al unu el la arbustoj, kiuj kreskis tie en suficxe granda
nombro; poste li eltiris la ponardon de l' princido Omar kaj
eksupreniris la monteton.  Cxe la piedo de l' kolono staris ses
viroj.  Tiuj cxi akompanis maljunulon kun nobla regxa mieno: lia
belega orbrodita kaftano, zonita per blanka kasxmira sxalo, lia
blanka turbano, ornamita per fulmetantaj juveloj, montris lin
homo ricxa kaj altranga.  Labakano, alpasxinte, sin klinis antaux
li malalte kaj parolis, prezentante al li la ponardon:

"Jen mi estas, kiun vi sercxas."

"Lauxdata estu la Profeto, kiu vin gardis," respondis la
maljunulo, kun larmoj de gxojo; "cxirkauxprenu vian maljunan
patron, kara mia filo Omar!"

La bona tajloro estis de cxi tiuj solenaj vortoj tre kortusxita
kaj jxetis sin, duone gxojante, duone hontante, en la brakojn de
l' maljuna princo.  Sed nur dum unu momento estis al li permesate
gxui la felicxegon de lia nova rango.  Elrektigxinte el la brakoj
de l' princa maljunulo, li ekvidis rajdanton rapidantan tra la
ebenajxo en direkto al la monteto.  La rajdanto kaj lia cxevalo
prezentis strangan vidajxon; cxu pro obstineco, cxu pro laceco,
la cxevalo, sxajne, tute ne volis pluen: gxi sxovigxis antauxen
per falsxanceligxa irado, kiu estis nek pasxado nek trotado, kaj
per manoj kaj piedoj la rajdanto instigadis gxin al pli rapida
kurado.  Baldaux, tro baldaux Labakano rekonis sian cxevalon
Murva kaj la veran princidon Omar; sed jam eklogxis en li la
demono Mensogo, kaj li decidis, kio ajn okazos, valorigi kun fera
frunto siajn uzurpitajn pretendojn.

Jam el malproksimo oni vidis la rajdanton signogestadi per la
mano; kaj nun, malgraux la malbona irado de l' cxevalo Murva, li
jam alvenis, desaltis teren kaj eksupreniris kurege la monteton.
"Haltu!" li kriis, "kiu ajn vi estas, haltu! kaj ne lasu vin
trompi de plej malnobla mensogulo.  Estas _mi_, kiu nomigxas
Omar; kaj neniu mortemulo kuragxu profani mian nomon!"

Granda miro pentrigxis sur la vizagxoj de la apudstarantoj pro
cxi tiu sxangxigxo de aferoj; sed pli ol cxiuj konsternita
sxajnis la maljunulo, kiu nun direktadis demandajn rigardojn jen
al tiu, jen al alia.  Dume Labakano parolis kun penege akirita
trankvileco: "Favora mia estro kaj patro, ne lasu vin trompi de
tiu homo.  Gxi estas, kiom mi scias, iu freneza tajloro el
Aleksandrio, nomata Labakano, kiu meritas nian kompaton, pli ol
nian koleron."

Gxis furiozeco incitis tiuj vortoj la princidon.  Sxauxmante de
kolerego, li volis trapusxigxi gxis Labakano, sed la
cxirkauxstarantoj sin jxetis inter ilin kaj tenis lin firme, kaj
la maljuna princo parolis: "Vere, filo mia, la kompatindulo
estas freneza; oni ligu lin kaj sidigu sur unu el niaj
dromedaroj; eble ni povos iel helpi la malfelicxulon."

Jam kvietigxis la kolerego de l' princido; plorante, li kriis al
la princo: "Mia koro al mi diras, ke vi estas mia patro; mi
jxurpetas vin, pro memoro de mia patrino, auxskultu min!"

"Sankta mia Dio!" respondis la alia; "li jam rekomencas
deliri; kiel la frenezaj ideoj nur venas al li en la kapon?"
Dirinte tion, li prenis Labakanon je la brako kaj lasis sin
konduki malsupren de la monteto.  Ili ambaux sidigxis sur belajn
cxevalojn, drapiritajn per ricxaj kovriloj, kaj ekforrajdis tra
la ebenajxo fronte de l' tuta procesio.  Sed al la malfelicxa
princido oni kunkatenis la manojn kaj ligis lin firme sur
dromedaro, kaj apud li restis cxiam du rajdistoj, kiuj havis por
cxiu lia movo plej atenteman okulon.

La maljuna princo estis Saauxd, sultano de la Vehxabanoj.[10]
Longan tempon li vivis seninfana, gxis fine al li naskigxis
princido, pri kiu li jam de tiel longe sopiris.  Sed la
astrologoj, kiujn li demandis pri la sorto de l' knabo, deklaris,
ke gxis lia dudek-dua vivjaro minacados lin la dangxero, esti
forpelita de iu malamiko.  Por tion eviti, la sultano fordonis la
infanon al sia malnova fidinda amiko Elfi Bejo, por esti de li
edukata; kaj de tiu tempo, dum dudek du dolorplenaj jaroj, li
atendis lian aperon.  Cxi tion la sultano rakontis al sia
supozata filo, kaj esprimis grandan kontentigxon pri lia bela
staturo kaj lia dignoplena tenigxo.

Kiam ili venis en la landon de l' sultano, cxie la logxantoj
akceptis ilin per gxojokrioj, cxar jam tra cxiuj urboj kaj
vilagxoj disvastigxis kun rapideco de fulmo la famo pri la alveno
de la sultanido.  Sur la stratoj, sur kiuj ili trapasis, oni jam
starigis arkojn el floroj kaj brancxoj, brilegaj cxiukoloraj
tapisxoj ornamis la domojn, kaj la popolo lauxte gloris Dion kaj
lian Profeton, kiuj sendis al ili tiel belan sultanidon.  Cxio
cxi tio plenigis per felicxo kaj gxojo la fieran koron de l'
tajloro; sed des pli malfelicxa sendube sin sentis la vera Omar,
kiu, ankoraux mankatenita, sekvis en silenta malespero la
procesion.  Neniu atentis lin cxe la gxenerala gxojego, kiu tamen
en realeco rilatis ja lin.  La nomon Omar kriadis miloj kaj miloj
da vocxoj, sed pri li, la lauxrajta portanto de la nomo, neniu
interesigxis; nur tiu aux alia demandis, kiun oni kunforkondukas
tiel firme ligitan, kaj terure sonis en la orelo de l' sultanido
la respondo de liaj gardantoj: "Gxi estas freneza tajloro."

Fine la procesio alvenis en la cxefurbon de l' sultano, kie oni
jam faris, por ilin akcepti, preparojn ecx pli grandiozajn, ol en
la aliaj urboj.  La sultanino, maljuneta altrespektinda virino,
atendis ilin kun sia tuta korteganaro en la plej belega salono de
l' palaco.  La plankon de cxi tiu salono kovris grandega tapisxo;
la muroj estis ornamitaj per helblua sxtofo, kiu pendis de
grandaj argxentaj hokoj per oraj sxnuroj kaj kvastoj.

Estis mallume, kiam la procesio alvenis; tial oni jam ekbruligis
en la salono multe da kuglerondaj koloraj lampoj, kiuj faris el
la nokto helan tagon.  Ili elradiadis plej klare kaj plej
multkolore en la profundo de l' salono, kie sur trono sidis la
sultanino.  La trono staris sur kvar sxtupoj kaj estis
cxirkauxforgxita per senmiksa oro kaj enmete ornamita per grandaj
ametistoj.  La kvar plej eminentaj emiroj tenadis super la kapo
de l' sultanino baldakenon el rugxa silko, kaj la Sxejko de
Medina ventumadis sxin per ventumilo el pavaj plumoj.

Tiel la sultanino atendis sian edzon kaj sian filon.  Tiun cxi
lastan ankaux sxi neniam revidis de lia naskigxo, sed
signifoplenaj songxoj jam aperigis al sxi la infanon, pri kiu
sopiris sxia koro, kaj tial sxi estis certa, ke ecx el inter
miloj da aliaj sxi tuj lin povus rekoni.  Nun ekauxdigxis la bruo
de la alproksimigxanta procesio, trumpetado kaj tamburado
intermiksigxis kun la gxoja aplauxdado de l' popola amaso, la
hufofrapado de la cxevaloj eksonis sur la korto de l' palaco,
cxiam pli kaj pli proksime bruadis la pasxoj de la venantoj,
malfermegigxis la pordoj de l' salono, kaj tra la vicoj de la
falantaj sur la vizagxon servistoj rapidis la sultano, tenante
sian filon per la mano, antaux la tronon de l' patrino.

"Jen," li parolis, "mi alkondukas al vi tiun, pri kiu vi de
tiel longe sopiras."

Sed la sultanino interrompis lin.  "Tio ne estas mia filo," sxi
ekkriis; "tio ne estas la trajtoj de vizagxo, kiujn la Profeto
al mi montris en songxo!"

En la momento, kiam la sultano volis fari al sxi riprocxojn pri
sxia supersticxo, malfermigxis subite la pordo, kaj, persekutata
de siaj gardantoj, de kiuj li sin desxiris per strecxo de cxiuj
siaj fortoj, Princido Omar enkuregis en la salonon.  Senspira li
jxetis sin teren antaux la trono: "Cxi tie mi volas morti;
prenu, ho patro kruela, mian vivon, cxar toleri tiun cxi honton
mi jam ne povas!"  Cxiujn konsternegis liaj vortoj, oni amase
interpusxigxis cxirkaux la malfelicxulo, kaj jam la alrapidantaj
gardistoj estis pretaj lin kapti kaj religi, kiam la sultanino,
kiu en senparola mirego rigardis cxion cxi tion, salte levigxis
de la trono.  "Haltu!" sxi kriis; "cxi tiu kaj neniu alia
estas la gxusta; cxi tiu homo estas, kiun miaj okuloj neniam
vidis kaj tamen rekonas mia koro!"

La gardistoj jam nevole deturnigxis de Omar, sed la sultano,
bolante de furioza kolero, kriis al ili, ke ili ligu la
frenezulon.  "Al mi apartenas decidi," li parolis per komanda
vocxo, "kaj cxi tie oni ne jugxas laux songxoj de virinoj, sed
laux certaj, neerarigaj signoj; cxi tiu (montrante Labakanon)
estas mia filo, cxar li alportis al mi la ponardon, la atestan
signon de mia amiko."

"Li sxtelis gxin," kriis Omar; "li malnoble profitis mian
sensuspektan konfidon, por min pereigi!"  Sed la sultano ne
auxskultis la vocxon de sia filo, cxar en cxiuj aferoj li kutimis
sekvi nur sian propran jugxon; la malfelicxan Omar'on li do lasis
perforte fortreni el la salono, dum li mem foriris kun Labakano
en sian privatan cxambron, plena de kolero kontraux sia sultanino
edzino, kun kiu li tamen jam de dudek kvin jaroj kunvivis en
paco.

La sultanino, siaflanke, profunde malgxojis pro la jxusaj
okazintajxoj; sxi havis la firman konvinkecon, ke iu trompisto
ekposedis la koron de l' sultano, cxar gxuste tiun saman
malfelicxulon tiom multe da signifoplenaj songxoj jam aperigis al
sxi kiel sxian veran filon.  Kiam sxia afliktigxo iome
kvietigxis, sxi pripensis rimedojn, por konvinki sian edzon pri
lia maljusteco.  Verdire cxi tio ne estis facila, cxar tiu, kiu
pretendis esti sxia filo, jam transdonis al la sultano la
ekkonilan ponardon, kaj krom tio li tiel detale informigxis pri
la pasinta vivo de Omar, ke nun li ludis sian rolon kun plej
perfekta memfido.  Sxi sendis voki la virojn, kiuj akompanis la
sultanon al la kolono El-Seruja, kaj ordonis, ke ili cxion plej
precize rakontu al sxi, kaj poste sxi konsiligxis kun siaj plej
fidindaj sklavinoj.  Ili jen elektis, jen malelektis tiun kaj
alian rimedon; fine parolis Melehxsala, maljuna sagxa Cxerkesino:
"Se mi bone auxdis, estimegata estrino, la transdoninto de l'
ponardo asertis, ke tiu, kiun vi kredas via filo, nomigxas
Labakano kaj estas freneza tajloro?" -- "Jes, gxi estas
tiele," respondis la sultanino; "sed kion vi celas per tio?"
-- "Cxu vi do ne opinias ebla, ke tiu trompisto alfiksis al via
filo sian propran nomon?  Kaj se tiel estas, ekzistas, por kapti
lin, bonega rimedo, kiun mi nun tutkasxe sciigu al vi." -- La
sultanino klinis sian orelon, kaj la sklavino alflustris
konsilon, kiu sxajne tre placxis al sxia sinjorino, cxar tiu cxi
tuj levigxis, por iri al la sultano.

La sultanino estis sagxa virino, kiu bone konis la malfortajn
flankojn de l' sultano kaj sciis ilin profiti.  Sxi do sxajnigis
esti preta ekcedi kaj akcepti la falsan sultanidon; nur unu
kondicxon sxi petis por sxi.  La sultano, kiu nun pentis sian
ekflamon de kolero kontraux sia edzino, konsentis pri la
kondicxo, kaj sxi parolis: "Mi tre dezirus submeti ilin ambaux
al provo de lerteco; alia eble igus ilin vetrajdi aux
interbatigxi aux jxeti sagegojn, sed tio estas aferoj, kiujn cxiu
povas ja fari; ne, mi volus doni al ili taskon, kiu postulas
sagacecon: mi do proponas, ke cxiu el ili faru kaftanon kaj
pantalonon, kaj tiam ni vidos, kiu faras la plej belajn."

La sultano ekridis kaj diris: "Aj! aj! jen sagxe vi elpensis!
Mia filo devos konkursi kun via freneza tajloro, kiu el ili
kunkudros la plej bonan kaftanon?  Ne! jen kio estas vere
sensenca!"

Sed la sultanino atentigis lin al tio, ke li jam antauxpromesis
al sxi la plenumon de la kondicxo, kaj la sultano, homo
vortotenema, cedis en la fino, jxurante tamen, ke kiel ajn bele
la freneza tajloro faros sian kaftanon, li por nenio povos lin
akcepti kiel filon.  Li mem iris al sia supozata filo kaj petis,
ke li komplezu al la kaprico de sia patrino, kiu nun nepre volas
vidi kaftanon de lia mano.  Plenigxis per gxojo la koro de l'
bona Labakano: se nur de tio gxi dependas, li diris al si en la
pensoj, sinjorino sultanino baldaux kontentigxos kun mi.

Oni jam pretigis du cxambrojn, unu por la princido, la alian por
la tajloro; tie ili devis elprovi sian arton; kaj al cxiu el ili
oni donis nur pecon da silka sxtofo suficxe grandan, tondilon,
kudrilon kaj iom da fadeno.

La sultano estis tre scivola, kian kaftanacxon faros lia filo;
kaj ankaux al la sultanino batis maltrankvile la koro, cxu sxia
ruzo bone sukcesos aux ne.  Du tagojn oni difinis al la
konkurantoj por ilia laboro; la trian tagon la sultano sendis
voki sian edzinon, kaj kiam sxi aperis, li sendis venigi el la du
cxambroj la ambaux kaftanojn kaj la kaftanfarintojn.  Triumfe
Labakano enpasxis kaj sternis sian kaftanon antaux la mirantaj
rigardoj de l' sultano.  "Jen vidu, patro," li parolis, "jen
vidu, respekteginda patrino, cxu tio cxi ne estas majstrajxo?
Kontraux la plej lerta kortega tajloro mi kuragxus veti, ke fari
tiel belan kaftanon li ne povus."

La sultanino ridetis kaj turnis sin al Omar: "Kaj vi, filo mia,
kion vi plenumis?"  Indigne li jxetis sur la plankon la silkan
sxtofon kaj la tondilon.  "Dresi cxevalojn oni instruis al mi
kaj svingi la sabron, kaj cxe cxiu turnira vetbatalo mia lanco
trafas sian celon; sed la artoj de la kudrilo estas al mi
fremdaj; ja ecx malhonoraj ili estus por zorgato de Elfi Bejo, la
estro de Kajro."

"Ho vera filo de mia regxa sinjoro!" ekkriis la sultanino.
"Kial ne estas al mi permesite vin cxirkauxpreni, vin nomi mia
filo!  Pardonu, mia edzo kaj estro," sxi dauxrigis, sin turninte
al la sultano, "ke mi uzis kontraux vi cxi tiun ruzon.  Cxu vi
ankoraux ne komprenas, kiu estas princo kaj kiu tajloro?  Vere,
belega estas la kaftano, kiun faris sinjoro via filo, kaj mi tre
dezirus lin demandi, cxe kiu majstro li lernis."

La sultano dronis en profunda medito, malkonfideme rigardante jen
sian edzinon, jen Labakanon, kiu vane penadis kasxi sian
rugxigxon kaj venki sian cxagrenon, ke li tiel stulte perfidis
sin.  "Ankaux cxi tiu pruvo ne suficxas," diris la sultano.
"Sed, lauxdata estu Allaho, mi konas rimedon por certe sciigxi,
cxu mi estas trompita."

Li ordonis alkonduki sian plej rapidan cxevalon, salte
surcxevaligxis kaj ekforrajdis en arbaron, kiu komencigxis ne
malproksime de la urbo.  Tie laux malnova legendo, logxis bonvola
feino, nomata Adolzajdo, kiu jam ofte per siaj konsiloj helpis la
regxojn de lia gento en horoj de urgxega bezono; tien rapidis la
sultano.  En la mezo de la arbaro estis maldensejo, cxirkauxita
de altaj cedroj.  Tie, laux la legendo, logxis la feino, kaj
malofte oni kuragxis tien penetri, cxar jam de tempo antikva la
loko inspiris nedifineblan timon, kiu herede transdonigxis de
patro al filo.  Apenaux li alvenis, la sultano desaltis de sia
cxevalo, gxin alligis al unu el la arboj, starigxis en la mezo de
la loko, kaj ekparolis per lauxta vocxo: "Se estas vero, ke vi
donis al miaj prapatroj bonan konsilon en horo de granda bezono,
auxskultu favore la peton de ilia nepo kaj konsilu al mi en
afero, kie homa prudento nenion vidas."

Apenaux li eldiris la lastajn vortojn, malfermigxis unu el la
cedroj, kaj elpasxis vualita virino vestita per longa blanka
robo.  "Mi scias, pro kio vi venis al mi, Sultano Saauxd; via
deziro estas honesta, kaj tial mi volonte vin helpos.  Prenu cxi
tiujn du kestetojn.  Ordonu al tiuj ambaux homoj, kiuj pretendas
esti viaj filoj, ke ili elektu.  Mi scias, ke ne maltrafe elektos
tiu, kiu en vero estas via filo."  Tiel parolis la vualita kaj
donis al li du malgrandajn eburajn kestetojn, ricxe ornamitajn
per oro kaj perloj; sur la kovriloj, kiujn la sultano vane
penadis eklevi, estis surskriboj el enmetitaj diamantoj.

Rajdante hejmen, la sultano pripensis kaj pripensis, kio nur
povas trovigxi en la kestetoj, kiujn, ecx per strecxo de cxiuj
siaj fortoj, malfermi li ne povis.  Ankaux la surskriboj donis al
li nenian lumon en la afero, cxar sur unu li legis: _Honoro kaj
Gloro_, sur la alia: _Felicxo kaj Ricxeco_.  La sultano pensis en
si mem, ke ankaux al li estus malfacile elekti inter la du
objektoj, kiuj estis egale belaj, egale allogaj.

Reveninte en sian palacon, li sendis voki la sultaninon kaj
raportis al sxi, kion diris la feino; kaj nun plenigis sxian
koron mistera espero, ke tiu, al kiu sxi sentis sin tiel forte
altirata, elektos la kesteton, kiu pruvos lian regxan devenon.

Antaux la trono de l' sultano oni starigis du tablojn; per sia
propra mano la sultano metis sur ilin la du kestetojn; poste li
supreniris la tronon kaj faris signon al unu el siaj sklavoj, ke
li malfermu la pordon de l' salono.  Brilanta procesio de pasxaoj
kaj emiroj de la regno, kiujn alvokis al si la sultano, envenis
arege tra la malfermita pordo.  Ili sidigxis sur belegaj kusenoj
lauxlonge de la muroj.  Kiam ili cxiuj sidigxis, la sultano
denove faris signon, kaj oni alkondukis Labakanon.  Per fieraj
pasxoj li trairis la salonon, jxetis sin teren antaux la trono
kaj diris: "Kion ordonas mia sinjoro kaj patro?"

La sultano rektigxis sur sia trono kaj diris: "Mia filo! pri la
praveco de viaj pretendoj je tiu cxi nomo oni lauxtigis dubojn;
unu el tiuj kestetoj certigos per sia enhavo la purecon de via
naskigxo; elektu! mi ne dubas, ke vi elektos la gxustan!"

Labakano levigxis kaj alpasxis antaux la kestetojn.  Longe li
pripensis, kiun li elektu, fine li parolis: "Altrespektata
patro! kio pli alta ol la felicxo esti via filo?  Kio pli nobla
ol la ricxeco de via favoro?  Mi elektas la kesteton, kiu montras
la surskribon: Felicxo kaj Ricxeco."

"Ni baldaux scios, cxu vi bone elektis; intertempe sidigxu sur
tiu kuseno apud la Pasxao de Medina," diris la sultano kaj faris
signon al sia sklavo.

Oni alkondukis Omar'on.  Lia rigardo estis malluma, lia mieno
malgxoja, kaj lia tuta aspekto vekis gxeneralan kompaton cxe la
apudestantoj.  Li jxetis sin teren antaux la trono kaj demandis
pri la volo de l' sultano.  La sultano klarigis al li, ke li
devas elekti unu el la kestetoj; li levigxis kaj alpasxis antaux
la tablon.  Atente li legis ambaux surskribojn, poste li parolis:
"La lastaj tagoj instruis al mi, kiel necerta estas la felicxo,
kiel pasemaj cxiuj ricxajxoj.  Sed krom tio ili instruis al mi,
ke en la brusto de homo kuragxa logxas nedetruebla trezoro, la
honoro, kaj ke la brile lumanta stelo de l' gloro neniam forpasas
samtempe kun la felicxo.  Do, ecx se por cxiam mi perdas nun mian
kronon, jen falis la kubo!  Honoro kaj Gloro, vin mi elektas!"

Li metis sian manon sur la elektitan kesteton; sed la sultano
ordonis, ke li haltu, kaj faris signon al Labakano, ke ankaux li
alpasxu antaux sian tablon kaj metu la manon sur sian kesteton.
Dume la sultano ordonis, ke oni alportu al li pelvon kun akvo el
la sankta fontano Zemzem en Mekka, antauxlavis siajn manojn por
pregxi, turnis sian vizagxon orienten, jxetis sin teren kaj
pregxis.  "Dio de miaj prapatroj, kiu de jarcentoj konservis
nian genton pura kaj senmiksa, malhelpu, ke la nomo de la
Abasidoj estu profanita de iu malnoblulo, protektu kaj helpu mian
veran filon en tiu cxi horo de l' provo."

Li levigxis kaj resupreniris sian tronon.  Gxenerala scivolego
tenis kvazaux enkatenitaj cxiujn apudestantojn; korpremate
atentaj, apenaux ili kuragxis spiri; ecx museton oni povus auxdi
kurantan tra la salono, tiel senbrue sin tenis la tuta
korteganaro: la postestarantoj etendis la kolon super la kapojn
de la antauxstarantaj vicoj, por rigardi al la kestetoj.  Nun
ekparolis la sultano: "Malfermu la kestetojn," kaj tiuj cxi
lastaj, kiujn gxis nun nenia potenco povis malfermi, eksalte
malfermigxis per si mem.

En la de Omar elektita kesteto kusxis, sur velura kuseno,
malgranda ora kroneto kaj sceptro; en la kesteto de Labakano --
granda kudrilo kaj iom da fadeno.  La sultano ordonis al ambaux,
ke ili alportu al li siajn kestetojn.  Li prenis en sian manon la
kroneton de sur la kuseno; kaj, jen mirinda vidajxo! en tiu sama
momento gxi ekpligrandigxis, kaj cxiam gxi farigxis pli kaj pli
granda, gxis gxi atingis la grandecon de vera krono.  Li metis la
kronon sur la kapon de sia filo Omar, kiu staris antaux li genue,
kisis lin sur la frunto kaj ordonis al li sidigxi cxe lia dekstra
mano.  Sed al Labakano li turnis sin kaj parolis: "Estas malnova
proverbo: _Restu tajloro cxe via laboro!_  Vere, vi ne meritas
mian favoron, sed petis pro vi iu, al kiu mi hodiaux nenion povas
rifuzi; tial mi pardone lasas al vi vian mizeran vivon, sed se vi
sxatas mian konsilon, vi iru, kiel eble plej rapide, for el mia
lando."

Hontigita, kvazaux dispremegita kiel li estis, la kompatinda
subtajloro nenion povis respondi; li jxetis sin teren antaux la
princo, kaj larmoj jxetigxis el liaj okuloj.  "Cxu vi povas
pardoni al mi, princo?" li diris.

"Al amikoj fideleco, al malamikoj grandanimeco, jen pri kio
fieras cxiu Abasido," respondis la princo, igante lin levigxi;
"foriru en paco." -- "Ho vera filo mia!" ekkriis, kortusxita,
la maljuna sultano kaj jxetis sin sur la bruston de la filo; la
emiroj kaj pasxaoj kaj cxiuj eminentuloj de l' regno levigxis de
siaj sidejoj kaj kriis: "Vivu la nova regxido!" kaj, dum la
gxenerala gxojego, Labakano, tenante sub la brako sian kesteton,
elsxteligxis el la salono.

Li malsupreniris en la stalon de l' sultano, bridis sian cxevalon
Murva kaj elrajdis tra la pordego en direkto al Aleksandrio.
Kvazaux songxo aperis al li lia tuta princa vivo, kaj sole la
belega kesteto, ricxe ornamita per perloj kaj diamantoj,
rememorigis al li, ke songxo gxi ja tute ne estis.  Reveninte
fine Aleksandrion, li alrajdis al la domo de sia estinta majstro,
desaltis teren, alligis sian cxevalon al la pordo kaj enpasxis en
la laborejon.  La majstro, kiu en la komenco lin ne rekonis,
faris multe da ceremonioj kaj demandis, per kio li povas lin
servi.  Sed rigardinte de pli proksime sian vizitanton kaj
rekoninte sian iaman lernanton, li alvokis siajn subulojn, kaj
cxiuj sin jxetis kiel frenezaj kontraux la kompatinda Labakano,
kiu tute ne atendis tian gxentilan akcepton: ili prilaboris lin
per gladiloj kaj ulnoj, pikis per kudriloj kaj pincxis per akraj
tondiloj, gxis li falis ellacigita sur amason da malnovaj
vestajxoj.

Dum li tie kusxis, faris al li la majstro furiozajn riprocxojn
pro la sxtelita vesto; vane Labakano certigis lin, ke gxuste pro
tio li revenis, cxar li volas cxion kompensi; vane li proponis
trioblan kompensajxon; la majstro kaj liaj subuloj sin jxetis sur
lin denove, lin orde trabastonis kaj forpelis el la domo.
Vundbatita kaj cxifonita, li sidigxis sur sian cxevalon Murva kaj
rajdis en karavanejon.  Tie li kusxigis sian lacan disbatitan
kapon kaj ekmeditis pri la suferoj de l' vivo surtera, pri la
tiel ofte nekonfesata merito kaj pri la senvaloreco kaj pasemeco
de cxiuj mondaj trezoroj.  Li ekdormis kun la decido, rezigni pri
cxia grandeco kaj farigxi respektinda burgxo de la urbo.  Kaj la
morgauxan tagon li ne pentis pri sia decido, cxar la peza mano de
l' majstro kaj la egale pezaj manoj de liaj subuloj jam
definitive forbastonis el lia doloranta korpo lian tutan
mosxtecon.

Por alta prezo li vendis al juvelisto sian kesteton, acxetis al
si domon kaj starigis tajloran laborejon.  Fininte cxiujn
antauxarangxojn kaj alkrocxinte antaux sia fenestro elpendajxon
kun la surskribo: "Labakano, tajloro," li sidigxis en sia
laborejo, kaj, per la kudrilo kaj fadeno, kiujn li trovis en la
kesteto, li komencis fliki la veston, kiun la majstro tiel kruele
dissxiris.  Sed foje oni vokis lin por kelkaj momentoj for de lia
laboro, kaj kiam li volis denove sin preni al gxi, kia stranga
vidajxo sin prezentis al lia rigardo!  Kvankam gvidate de neniu,
la kudrilo dauxrigis diligente kudradi; gxi faris delikatajn,
graciajn stebojn, kiajn Labakano mem ne faris ecx en siaj plej
artoricxaj momentoj!

Vere, ecx la plej malgranda donaco de bonvola feino estas utila
kaj grandvalora!  Kaj ankoraux alian valoron havis cxi tiu
donaco: kiel ajn diligente laboris la kudrilo, la fadeno neniam
finigxis.

Labakano akiris grandan klientaron kaj estis baldaux la plej fama
tajloro, longe kaj largxe.  Li altrancxadis la vestojn kaj
faradis la unuan stebon per la kudrilo, kaj tuj cxi tiu laboris
plue kaj sencxese, gxis la vesto estis preta.  Majstro Labakano
havis baldaux la tutan urbon kiel klientaron, cxar li laboradis
bele kaj treege malkare; nur pri unu sola afero la Aleksandrianoj
skuadis malaprobe la kapon, nome: ke li laboradis tute sen
lernantoj kaj cxiam post sxlositaj pordoj.

Tiel la kesteta sentenco, promesinta _felicxon_ kaj _ricxecon_,
fine plenumigxis; felicxo kaj ricxeco, almenaux en meza mezuro,
akompanadis la pasxojn de la bona tajloro; kaj cxiufoje kiam li
auxdis pri la gloro de la juna sultano Omar, kiu nun vivis en
cxies busxo, -- kiam li auxdis, ke tiu kuragxulo estas la fiero
kaj la amo de sia popolo kaj la teruro de siaj malamikoj, tiam la
iama princo pensis en si mem: "Tamen pli bone ja estas, ke mi
restis tajloro, cxar honoro kaj gloro estas ja dangxeraj
aferoj."  Tiel vivis Labakano, kun si mem kontenta, de siaj
samurbanoj respektata; kaj se la kudrilo ne perdis sian magian
povon, certe gxi ankoraux cxiam kudradas per la eterna fadeno de
la bona feino Adolzajdo.

Cxe la subiro de la suno la karavano reekvojiris pluen, kaj
baldaux gxi atingis Birket el Had, "Fontanon de l'
Pilgrimantoj," de kie gxis Kajro estas nur trihora irado.  Oni
sciis, ke cxirkaux tiu tempo la karavano alvenos, kaj baldaux la
komercistoj havis la gxojon vidi siajn amikojn venantajn renkonte
al ili el Kajro.  Ili eniris en la urbon tra la pordego Bab el
Falk, cxar gxi estis rigardata kiel felicxa antauxsigno, eniri
tra tiu pordego, tra kiu en pasinta tempo trapasis la Profeto.

Sur la foirejo la kvar turkaj komercistoj adiauxis la fremdulon
kaj la grekan komerciston Zaleuxkos kaj iris hejmen kun siaj
amikoj.  Zaleuxkos kondukis la fremdulon al bona karavanejo kaj
invitis tie tagmangxi.  La fremdulo akceptis la inviton, sed li
antauxe foriris sxangxi sian vestaron, promesinte baldaux reveni.

La greko jam faris cxiun antauxarangxon, por bone regali la
fremdulon, por kiu li eksentis dum la vojagxo apartan
korinklinon; kaj kiam la mangxajxoj kaj trinkajxoj staris bonorde
sur la tablo, li sidigxis, por atendi sian gaston.

Nun fine li auxdis lin, alproksimigxantan per malrapidaj pezaj
pasxoj lauxlonge de la koridoro, kiu kondukis al lia cxambro.  Li
levigxis, por iri renkonte al li kaj fari al li tutkoran
akcepton; sed, malferminte la pordon, li ekpasxis malantauxen,
terurita, cxar jen renkontis lin cxe la sojlo tiu timiga
rugxmantelulo!  Ankoraux unu rigardon li jxetis sur lin: iluzio
gxi ne estis; la sama alta majesta figuro, la masko, tra kiu la
nigraj okuloj rigardis lin fulme, la rugxa mantelo kun la oraj
brodajxoj -- cxio tio, el la plej teruraj horoj de lia vivo,
estis al li ja nur tro bone konata.  Interbatalantaj sentoj
skuadis ekscite la bruston de Zaleuxkos.  Estas vero, ke li jam
repacigxis kun tiu bildo de sia memoro, kaj tamen la vido de tiu
nekonato, kiun li jam de longe pardonis, dismalfermis denove
cxiujn vundojn de lia koro: tiuj doloroplenaj horoj de
antauxmorta timo, tiu cxagrenego, kiu venenis por cxiam lian
junan vivon, denove preterpasis antaux lia animo kvazaux per
unumomenta ekflugo.

Cxiam senmove staris la aperajxo sur la sojlo.  "Kion vi volas,
terura?" ekkriis la greko.  "For de miaj okuloj, ke mi ne
malbenu vin!"

"Zaleuxkos!" parolis el sub la masko konata vocxo; "cxu tiel
vi akceptas vian gaston?"  La parolanto demetis la maskon kaj
dissxovis de sia brusto la mantelon: gxi estis Selim Baruhx, la
fremdulo.

Sed Zaleuxkos sxajnis ankoraux ne trankviligita: terure estis al
li en cxeesto de tiu fremdulo, cxar nur tro klare li rekonis en
li la nekonaton de _Ponte vecchio_.  Tamen tiu cxi sento cedis
fine al lia kutima gastamo; kaj, nenion dirante, li faris signon
al la fremdulo, ke li sidigxu kun li al la tablo.

"Mi divenas viajn pensojn," prenis Selim Baruhx la parolon,
kiam ili sidigxis, "cxar vi rigardas min per elokvente
demandantaj okuloj.  Mi povus silenti kaj neniam plu min montri
al viaj rigardoj, sed mi sxuldas al vi klarigon pri mia konduto,
kaj tial mi kuragxis, ecx riskante vian malbenon, aperi antaux vi
en mia iama vestmaniero.  Vi iam diris al mi: 'Laux la kredo de
miaj prapatroj mi devas lin ami; cetere, li sendube estas ecx pli
malfelicxa ol mi.'  Tion cxi lastan vi kredu nur, amiko
Zaleuxkos; kaj nun auxdu mian senkulpigxon.

"Mi devas reveni gxis la komenco, por min bone komprenigi.  Mi
naskigxis en Aleksandrio, de kristanaj gepatroj.  Mia patro, la
pli juna filo de malnova glora franca familio, estis konsulo de
sia lando en Aleksandrio.  De mia deka jaro oni edukis min en
Francujo cxe frato de mia patrino; kaj pasis jam kelkaj jaroj de
post la komenco de la revolucio, kiam mi forlasis mian patrujon,
por sercxi trans la maro rifugxejon cxe miaj gepatroj; akompanis
min mia onklo, kiun minacis nun en la lando de liaj prapatroj
plej grandaj dangxeroj.  Plenaj de espero, ke ni reakiros en la
gepatra hejmo la trankvilon kaj pacon, je kiu senigis nin la
furioza franca popolo, ni albordigxis en Aleksandrio.  Sed ho ve!
ne cxion mi trovis en la domo de mia patro, kiel gxi devas esti.
Estas vero, ke la eksteraj ventegoj de tiu malkvieta tempo
ankoraux ne atingis gxis tie; sed des pli neatendite trafis la
malfelicxo mian familion en gxia plej profunda interno.  Malmulte
da tempo antauxe, mia frato, esperoplena junulo, cxefsekretario
de mia patro, edzigxis kun juna knabino, filino de firenza
nobelo, kiu logxis en nia najbarajxo; du tagojn antaux nia
alveno, sxi subite malaperis, kaj ecx la plej malgrandan
postesignon de la malfelicxa knabino nek nia familio nek sxia
patro povis trovi.  Oni fine konvinkigxis, ke sxi nesingardeme
promenis tro malproksimen de la urbo kaj falis en la manojn de
rabistoj.  Por mia kompatinda frato cxi tiu penso estus eble
malpli aflikta, ol la hontinda vero, kiun ni nur tro baldaux
eksciis: la perfidulino ensxipigxis kaj forveturis eksterlandon
kun juna Napolano, kiun sxi ekkonis en la domo de sia patro.
Kvazaux freneza de kolero, mia frato faris cxion eblan por venigi
al jugxo la kulpulinon; sed vane: liaj klopodoj, kiuj faris
sensacion en Napolo kaj Firenzo, servis nur por plenumi lian
propran malfelicxon kaj cxiujn nin pereigi.  La firenza nobelo
foriris returne en sian patrujon; al ni li kredigis, ke li volas
havigi justecon al mia frato, sed en realeco li celis nian
ruinon.  En Firenzo li malprosperigis cxiun esploron, kiun
entreprenis mia frato; kaj la influon, kiun li akiris al si per
cxiuj eblaj rimedoj, li lerte profitis por altiri sur mian patron
kaj mian fraton la suspekton de la franca registaro: per plej
hontindaj tromprimedoj oni kaptis ilin, fortrenis Francujon kaj
igis tie mortigi per la ekzekutista hakilo.  Mia malfelicxa
patrino farigxis freneza, kaj pasis dek longaj monatoj, antaux ol
la morto liberigis sxin de sxia terura stato, kiu tamen en la
lastaj tagoj sxangxigxis en plenan, klaran konscion.  Tiel mi nun
trovigxis tute sola en la mondo, sed nur _unu_ penso okupis mian
spiriton, nur _unu_ penso igis min forgesi pri mia funebro; kaj
tiu penso, kiun, en sia lasta horo, mia patrino mem ekbruligis en
mi, baldaux farigxis kvazaux ardega flamo en mia animo.

"Kiel mi jam diris, mallonge antaux sxia fino revenis al sxi la
konscio; sxi lasis min voki kaj parolis trankvilanime pri nia
malfelicxo kaj pri sia propra morto.  Poste sxi petis cxiujn
aliajn forlasi la cxambron; kun solena mieno sxi sidigxis
rektigxinte sur sia mizera kusxejo kaj diris, ke mi povas akiri
sxian benon, se mi jxuros tion plenumi, kion sxi nun ordonos al
mi.  Kortusxita de la vortoj de l' mortanta patrino, mi jxure
promesis plenumi sxian volon.  Cxe tio sxi komencis denove
sursxuti per insultoj la Firenzanon kaj lian filinon kaj ordonis
al mi, kun plej teruraj minacoj de sxia malbeno, vengxi kontraux
li mian malfelicxan familion.  Sxi mortis en miaj brakoj.  Jam de
longe dormetis en mia animo tiu penso pri vengxo; nun gxi
plenforte vekigxis.  Mi kolektis la reston de mia patra havo kaj
jxuris al mi mem, ke mi uzos cxiun eblan rimedon, por plenumi
mian vengxon, ecx se mi per tio pereos.

"Baldaux mi alvenis Firenzon, kie mi tenis min kiel eble plej
kasxite.  Multe malhelpis mian planon la situacio, en kiu sin
trovis miaj malamikoj.  La maljuna Firenzano farigxis intertempe
gubernatoro, kaj nun cxe la plej malgranda suspekto li havis en
mano cxiujn rimedojn, por min pereigi.  Akcidento venis al mia
helpo.  Unu vesperon mi ekvidis, irantan tra la stratoj, homon en
konata livreo; lia sxanceligxa irado, lia malgaja mieno kaj lia
kolera murmurado de _santo sacramento_ kaj _maledetto diavolo_
rekonigis al mi la maljunan Pietron, serviston de la Firenzano,
kiun mi jam konis en Aleksandrio.  Mi ne dubis, ke li koleras
kontraux sia sinjoro, kaj mi decidis profiti lian malbonan
humoron.  Li sxajnis tre mirigita, vidante min tie, forte
plendis, ke de l' tempo, kiam lia sinjoro farigxis gubernatoro,
li per nenio jam povas lin kontentigi; kaj baldaux mia oro,
subtenata de lia kolero, translogis lin definitive al mia flanko.
La cxefa malhelpo estis tiel forigita; mi havis dungitan
serviston, kiu en cxiu horo malfermos por mi la pordon de mia
malamiko; kaj de nun maturigxis cxiam pli rapide mia plano de
vengxo.  Al mi sxajnis, ke la mizera vivo de la maljuna Firenzano
tute ne havas ian egalpezon kun la pereo de mia familio; ne, sian
plej amatan li devas vidi mortigita: kaj tio estis Bianka, lia
filino.  Cxu gxi ne estis sxi, kiu tiel hontinde krimis kontraux
mia frato? -- sxi ja, kiu estis la cxefa kauxzo de nia
malfelicxo?  Ecx gxojigis mian vengxosoifantan koron la novajxo,
ke gxuste tiutempe Bianka intencis la duan fojon edzinigxi; mi
tuj prenis decidon: nun morti sxi nepre _devas_.  Tamen mi timis
plenumi propramane la krimon, kaj ankaux Pietron mi ne jugxis
kapabla gxin fari; tial ni cxirkauxesploris, por trovi iun, kiu
povus prizorgi la aferon.  El la Firenzanoj mi kuragxis dungi
neniun, cxar neniu entreprenus ion tian kontraux la gubernatoro.
Fine naskigxis en la kapo de Pietro la plano, kiun mi poste
plenumis; samtempe, cxar vi estas fremdlandano kaj kuracisto, li
proponis vin kiel plej tauxgan ekzekutiston.  Pri la plua irado
de la afero vi ja scias.  Nur via tro granda singardemo kaj
honesteco preskaux malprosperigis mian entreprenon: de tio venis
la epizodo de la mantelo.

"Pietro malfermis por ni la pordeton en la palaco de l'
gubernatoro, kaj ne malpli kasxe li volis nin poste reelkonduki
sur la straton; sed tra fendo en la pordo ni povis bone vidi
cxiun detalon de la mortigo, kaj, terurite de la infera
spektaklo, ni forkuregis el la domo.  Antauxenpelate de timo kaj
pento, mi kuris pli ol du cent pasxojn, gxis mi falis senforta
sur la sxtupojn de pregxejo.  Kiam mi fine reakiris la
memregadon, mia unua penso estis pri vi kaj via terura sorto, se
oni vin trovos en la palaco.  Mi alsxteligxis tien, sed nek de vi
nek de Pietro mi povas trovi ecx la plej malgrandan, postsignon;
sed la pordeto ankoraux staris malfermita, kaj tial mi almenaux
povis esperi, ke vi jam profitis la okazon por forkuri el la
domo.

"Kiam farigxis tago, timo antaux eltrovigxo kaj premanta sento
de pento igis por mi neeble, ke mi restu plue en Firenzo.  Mi tuj
foriris Romon.  Sed prezentu al vi mian konsternigxon, kiam oni
tie post kelkaj tagoj rakontadis cxie la aferon, kun la aldono,
ke la mortigisto, greka kuracisto, estas kaptita.  Maltrankvila,
timoplena, mi reiris Firenzon: jam antauxe mia vengxo eksxajnis
al mi iom supermezura, sed nun mi gxin ecx malbenis, cxar multe
tro kare mi pagus por gxi, se la prezo estus via vivo.  Mi
alvenis Firenzon en la sama tago, kiu rabis al vi vian manon.
Kion mi sentis, vidante vin suriri la esxafodon kaj tiel heroe
suferi, pri tio mi ne volas paroli; suficxas diri, ke kiam via
sango tie elsxprucis, jam farigxis nesxancelebla mia decido,
dolcxigi al vi la reston de via vivo.  Vi mem ja cxion scias, kio
poste okazis, kaj restas al mi nur klarigi, kial mi faris kun vi
cxi tiun vojagxon.  Kiel peza sxargxo premis min la penso, ke vi
ankoraux ne pardonis min; tial mi decidis kunvivi kun vi dum
multaj tagoj kaj fine fari plenan malkasxan konfeson pri mia
kulpo."

Gxis nun, dum lia gasto parolis, la greko silentis; nun, kiam li
finis sian rakonton, li etendis al li, kun milda rigardo, sian
manon.  "Mi bone sciis, ke vi estas pli malfelicxa ol mi, cxar
cxiam, kvazaux per nigra nubo, mallumigos tiu krimo la tagojn de
via vivo; el mia tuta koro mi pardonas al vi.  Sed permesu, ke mi
faru al vi ankoraux unu demandon: kiel farigxis, ke vi venis sub
tiu cxi formo en la dezerton?  Kion vi faris poste, acxetinte por
mi la domon en Konstantinopolo?"

"Mi reiris Aleksandrion," respondis la alia.  "Malamo al cxiuj
homoj bolis en mia brusto, flamanta malamo precipe al tiuj
nacioj, kiujn oni nomas 'kulturaj': kredu al mi, cxe miaj
Muslimoj mi sentis min multe pli bone.  Nur de malmulte da
monatoj mi jam estis en Aleksandrio, kiam okazis la invado de
miaj samlandanoj.  Mi vidis en ili nur la ekzekutintojn de mia
patro kaj de mia frato; tial mi kolektis el inter miaj konatoj
kelke da samepensantaj junuloj kaj aligxis al tiuj kuragxaj
Mamelukoj, kiuj tiel ofte farigxis la teruro de la franca armeo.
Post la militiro, mi ne povis decidi reveni al la laboroj de l'
paco.  Mi vivis kun mia areto da samideanaj amikoj sovagxan vivon
de vagisto, dedicxitan al batalo kaj cxaso.  Kun tiuj homoj, kiuj
respektas min kiel hetmanon, mi vivas kontenta; cxar kvankam miaj
Azianoj ne estas tiel kulturitaj, kiel viaj Euxropanoj, tamen ili
estas tute netusxitaj de envio kaj kalumniemo, de egoismo kaj
ambicio."

Zaleuxkos dankis la fremdulon pro lia sciigo, sed esprimis sian
opinion, ke estus pli konforme al lia alta instruiteca rango, se
li vivus kaj laborus en la kristanaj landoj de Euxropo.  Li
prenis lian manon kaj petis lin veni kun li, ke ili kune vivu kaj
mortu.

Kortusxita, la gasto rigardis lin.  "El tio mi scias," li
diris, "ke vere vi min pardonis, ke vi vere min amas.  Akceptu
pro tio mian plej varman dankon."  Li salte levigxis kaj
ekstaris plenstature antaux la greko, kiun preskaux teruris la
militista tenigxo, la nigraj fulmebrilantaj okuloj, la profunda
misteroplena vocxo de lia gasto.  "Via propono estas bela,"
parolis tiu cxi plue; "por cxiu alia gxi estus alloga, sed mi --
ne povas gxin akcepti.  Jam staras selita mia cxevalo, jam
atendas min miaj servistoj; adiaux, Zaleuxkos!"

La amikoj, kiujn la sorto tiel mirinde kunigis, cxirkauxprenis
sin adiauxante.  "Kaj kiel mi devas vin nomi?  Kiel nomigxas mia
gasto, kiu vivos eterne en mia memoro?" demandis la greko.

La fremdulo rigardis lin longe, ankoraux unu fojon premis al li
la manon kaj diris: "Oni nomas min la sinjoro de la dezerto; mi
estas _la rabisto Orbasano_."


FINO.




[1] Turka interpretisto (vorto internacia).

[2] La turka registaro: angl., _The Porte_; fr., _La (Sublime)
Porte_; germ., _Die (hohe) Pforte_.

[3] Nomo, kiun donas orientanoj al cxiuj okcident-euxropanoj:
_Franko_ estas do, laux tio, _ne_ identa al _Franco_.

[4] Estinta itala ormonero: ital., _zecchino_; hisp., _zequi_;
france kaj angle, _sequin_; germ., _Zechine_.

[5] _Altano_: germane, _Altan_: balkonsimila teraseto aux estrado,
alkonstruita al doma fasado kaj portata de subkonstruajxo (cxu
muroj, cxu kolonoj); en cxi tiu rilato gxi diferencas de ordinara
balkono, kiu elstaras el la muro de l' domo.  La germana vorto
_Altan_ devenas de la itala _altana_.

[6] Turka jugxisto.

[7] En la moderna turka lingvo _Kapitan-Pasxao_, cxefadmiralo de
la turka militsxiparo.

[8] _Agao_, turka oficiro.

[9] _Kadio_: turka jugxisto; _muftio_: turka cxefpastro.

[10] Mahometana sekto, fondita de Abd ul Wahab, cxirkaux la jaro,
1745.











End of the Project Gutenberg EBook of La Karavano, by Wilhelm Hauff

*** END OF THIS PROJECT GUTENBERG EBOOK LA KARAVANO ***

***** This file should be named 22070.txt or 22070.zip *****
This and all associated files of various formats will be found in:
        https://www.gutenberg.org/2/2/0/7/22070/

Produced by David G. Simpson

Updated editions will replace the previous one--the old editions
will be renamed.

Creating the works from public domain print editions means that no
one owns a United States copyright in these works, so the Foundation
(and you!) can copy and distribute it in the United States without
permission and without paying copyright royalties.  Special rules,
set forth in the General Terms of Use part of this license, apply to
copying and distributing Project Gutenberg-tm electronic works to
protect the PROJECT GUTENBERG-tm concept and trademark.  Project
Gutenberg is a registered trademark, and may not be used if you
charge for the eBooks, unless you receive specific permission.  If you
do not charge anything for copies of this eBook, complying with the
rules is very easy.  You may use this eBook for nearly any purpose
such as creation of derivative works, reports, performances and
research.  They may be modified and printed and given away--you may do
practically ANYTHING with public domain eBooks.  Redistribution is
subject to the trademark license, especially commercial
redistribution.



*** START: FULL LICENSE ***

THE FULL PROJECT GUTENBERG LICENSE
PLEASE READ THIS BEFORE YOU DISTRIBUTE OR USE THIS WORK

To protect the Project Gutenberg-tm mission of promoting the free
distribution of electronic works, by using or distributing this work
(or any other work associated in any way with the phrase "Project
Gutenberg"), you agree to comply with all the terms of the Full Project
Gutenberg-tm License (available with this file or online at
https://gutenberg.org/license).


Section 1.  General Terms of Use and Redistributing Project Gutenberg-tm
electronic works

1.A.  By reading or using any part of this Project Gutenberg-tm
electronic work, you indicate that you have read, understand, agree to
and accept all the terms of this license and intellectual property
(trademark/copyright) agreement.  If you do not agree to abide by all
the terms of this agreement, you must cease using and return or destroy
all copies of Project Gutenberg-tm electronic works in your possession.
If you paid a fee for obtaining a copy of or access to a Project
Gutenberg-tm electronic work and you do not agree to be bound by the
terms of this agreement, you may obtain a refund from the person or
entity to whom you paid the fee as set forth in paragraph 1.E.8.

1.B.  "Project Gutenberg" is a registered trademark.  It may only be
used on or associated in any way with an electronic work by people who
agree to be bound by the terms of this agreement.  There are a few
things that you can do with most Project Gutenberg-tm electronic works
even without complying with the full terms of this agreement.  See
paragraph 1.C below.  There are a lot of things you can do with Project
Gutenberg-tm electronic works if you follow the terms of this agreement
and help preserve free future access to Project Gutenberg-tm electronic
works.  See paragraph 1.E below.

1.C.  The Project Gutenberg Literary Archive Foundation ("the Foundation"
or PGLAF), owns a compilation copyright in the collection of Project
Gutenberg-tm electronic works.  Nearly all the individual works in the
collection are in the public domain in the United States.  If an
individual work is in the public domain in the United States and you are
located in the United States, we do not claim a right to prevent you from
copying, distributing, performing, displaying or creating derivative
works based on the work as long as all references to Project Gutenberg
are removed.  Of course, we hope that you will support the Project
Gutenberg-tm mission of promoting free access to electronic works by
freely sharing Project Gutenberg-tm works in compliance with the terms of
this agreement for keeping the Project Gutenberg-tm name associated with
the work.  You can easily comply with the terms of this agreement by
keeping this work in the same format with its attached full Project
Gutenberg-tm License when you share it without charge with others.

1.D.  The copyright laws of the place where you are located also govern
what you can do with this work.  Copyright laws in most countries are in
a constant state of change.  If you are outside the United States, check
the laws of your country in addition to the terms of this agreement
before downloading, copying, displaying, performing, distributing or
creating derivative works based on this work or any other Project
Gutenberg-tm work.  The Foundation makes no representations concerning
the copyright status of any work in any country outside the United
States.

1.E.  Unless you have removed all references to Project Gutenberg:

1.E.1.  The following sentence, with active links to, or other immediate
access to, the full Project Gutenberg-tm License must appear prominently
whenever any copy of a Project Gutenberg-tm work (any work on which the
phrase "Project Gutenberg" appears, or with which the phrase "Project
Gutenberg" is associated) is accessed, displayed, performed, viewed,
copied or distributed:

This eBook is for the use of anyone anywhere at no cost and with
almost no restrictions whatsoever.  You may copy it, give it away or
re-use it under the terms of the Project Gutenberg License included
with this eBook or online at www.gutenberg.org

1.E.2.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is derived
from the public domain (does not contain a notice indicating that it is
posted with permission of the copyright holder), the work can be copied
and distributed to anyone in the United States without paying any fees
or charges.  If you are redistributing or providing access to a work
with the phrase "Project Gutenberg" associated with or appearing on the
work, you must comply either with the requirements of paragraphs 1.E.1
through 1.E.7 or obtain permission for the use of the work and the
Project Gutenberg-tm trademark as set forth in paragraphs 1.E.8 or
1.E.9.

1.E.3.  If an individual Project Gutenberg-tm electronic work is posted
with the permission of the copyright holder, your use and distribution
must comply with both paragraphs 1.E.1 through 1.E.7 and any additional
terms imposed by the copyright holder.  Additional terms will be linked
to the Project Gutenberg-tm License for all works posted with the
permission of the copyright holder found at the beginning of this work.

1.E.4.  Do not unlink or detach or remove the full Project Gutenberg-tm
License terms from this work, or any files containing a part of this
work or any other work associated with Project Gutenberg-tm.

1.E.5.  Do not copy, display, perform, distribute or redistribute this
electronic work, or any part of this electronic work, without
prominently displaying the sentence set forth in paragraph 1.E.1 with
active links or immediate access to the full terms of the Project
Gutenberg-tm License.

1.E.6.  You may convert to and distribute this work in any binary,
compressed, marked up, nonproprietary or proprietary form, including any
word processing or hypertext form.  However, if you provide access to or
distribute copies of a Project Gutenberg-tm work in a format other than
"Plain Vanilla ASCII" or other format used in the official version
posted on the official Project Gutenberg-tm web site (www.gutenberg.org),
you must, at no additional cost, fee or expense to the user, provide a
copy, a means of exporting a copy, or a means of obtaining a copy upon
request, of the work in its original "Plain Vanilla ASCII" or other
form.  Any alternate format must include the full Project Gutenberg-tm
License as specified in paragraph 1.E.1.

1.E.7.  Do not charge a fee for access to, viewing, displaying,
performing, copying or distributing any Project Gutenberg-tm works
unless you comply with paragraph 1.E.8 or 1.E.9.

1.E.8.  You may charge a reasonable fee for copies of or providing
access to or distributing Project Gutenberg-tm electronic works provided
that

- You pay a royalty fee of 20% of the gross profits you derive from
     the use of Project Gutenberg-tm works calculated using the method
     you already use to calculate your applicable taxes.  The fee is
     owed to the owner of the Project Gutenberg-tm trademark, but he
     has agreed to donate royalties under this paragraph to the
     Project Gutenberg Literary Archive Foundation.  Royalty payments
     must be paid within 60 days following each date on which you
     prepare (or are legally required to prepare) your periodic tax
     returns.  Royalty payments should be clearly marked as such and
     sent to the Project Gutenberg Literary Archive Foundation at the
     address specified in Section 4, "Information about donations to
     the Project Gutenberg Literary Archive Foundation."

- You provide a full refund of any money paid by a user who notifies
     you in writing (or by e-mail) within 30 days of receipt that s/he
     does not agree to the terms of the full Project Gutenberg-tm
     License.  You must require such a user to return or
     destroy all copies of the works possessed in a physical medium
     and discontinue all use of and all access to other copies of
     Project Gutenberg-tm works.

- You provide, in accordance with paragraph 1.F.3, a full refund of any
     money paid for a work or a replacement copy, if a defect in the
     electronic work is discovered and reported to you within 90 days
     of receipt of the work.

- You comply with all other terms of this agreement for free
     distribution of Project Gutenberg-tm works.

1.E.9.  If you wish to charge a fee or distribute a Project Gutenberg-tm
electronic work or group of works on different terms than are set
forth in this agreement, you must obtain permission in writing from
both the Project Gutenberg Literary Archive Foundation and Michael
Hart, the owner of the Project Gutenberg-tm trademark.  Contact the
Foundation as set forth in Section 3 below.

1.F.

1.F.1.  Project Gutenberg volunteers and employees expend considerable
effort to identify, do copyright research on, transcribe and proofread
public domain works in creating the Project Gutenberg-tm
collection.  Despite these efforts, Project Gutenberg-tm electronic
works, and the medium on which they may be stored, may contain
"Defects," such as, but not limited to, incomplete, inaccurate or
corrupt data, transcription errors, a copyright or other intellectual
property infringement, a defective or damaged disk or other medium, a
computer virus, or computer codes that damage or cannot be read by
your equipment.

1.F.2.  LIMITED WARRANTY, DISCLAIMER OF DAMAGES - Except for the "Right
of Replacement or Refund" described in paragraph 1.F.3, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation, the owner of the Project
Gutenberg-tm trademark, and any other party distributing a Project
Gutenberg-tm electronic work under this agreement, disclaim all
liability to you for damages, costs and expenses, including legal
fees.  YOU AGREE THAT YOU HAVE NO REMEDIES FOR NEGLIGENCE, STRICT
LIABILITY, BREACH OF WARRANTY OR BREACH OF CONTRACT EXCEPT THOSE
PROVIDED IN PARAGRAPH F3.  YOU AGREE THAT THE FOUNDATION, THE
TRADEMARK OWNER, AND ANY DISTRIBUTOR UNDER THIS AGREEMENT WILL NOT BE
LIABLE TO YOU FOR ACTUAL, DIRECT, INDIRECT, CONSEQUENTIAL, PUNITIVE OR
INCIDENTAL DAMAGES EVEN IF YOU GIVE NOTICE OF THE POSSIBILITY OF SUCH
DAMAGE.

1.F.3.  LIMITED RIGHT OF REPLACEMENT OR REFUND - If you discover a
defect in this electronic work within 90 days of receiving it, you can
receive a refund of the money (if any) you paid for it by sending a
written explanation to the person you received the work from.  If you
received the work on a physical medium, you must return the medium with
your written explanation.  The person or entity that provided you with
the defective work may elect to provide a replacement copy in lieu of a
refund.  If you received the work electronically, the person or entity
providing it to you may choose to give you a second opportunity to
receive the work electronically in lieu of a refund.  If the second copy
is also defective, you may demand a refund in writing without further
opportunities to fix the problem.

1.F.4.  Except for the limited right of replacement or refund set forth
in paragraph 1.F.3, this work is provided to you 'AS-IS' WITH NO OTHER
WARRANTIES OF ANY KIND, EXPRESS OR IMPLIED, INCLUDING BUT NOT LIMITED TO
WARRANTIES OF MERCHANTIBILITY OR FITNESS FOR ANY PURPOSE.

1.F.5.  Some states do not allow disclaimers of certain implied
warranties or the exclusion or limitation of certain types of damages.
If any disclaimer or limitation set forth in this agreement violates the
law of the state applicable to this agreement, the agreement shall be
interpreted to make the maximum disclaimer or limitation permitted by
the applicable state law.  The invalidity or unenforceability of any
provision of this agreement shall not void the remaining provisions.

1.F.6.  INDEMNITY - You agree to indemnify and hold the Foundation, the
trademark owner, any agent or employee of the Foundation, anyone
providing copies of Project Gutenberg-tm electronic works in accordance
with this agreement, and any volunteers associated with the production,
promotion and distribution of Project Gutenberg-tm electronic works,
harmless from all liability, costs and expenses, including legal fees,
that arise directly or indirectly from any of the following which you do
or cause to occur: (a) distribution of this or any Project Gutenberg-tm
work, (b) alteration, modification, or additions or deletions to any
Project Gutenberg-tm work, and (c) any Defect you cause.


Section  2.  Information about the Mission of Project Gutenberg-tm

Project Gutenberg-tm is synonymous with the free distribution of
electronic works in formats readable by the widest variety of computers
including obsolete, old, middle-aged and new computers.  It exists
because of the efforts of hundreds of volunteers and donations from
people in all walks of life.

Volunteers and financial support to provide volunteers with the
assistance they need, is critical to reaching Project Gutenberg-tm's
goals and ensuring that the Project Gutenberg-tm collection will
remain freely available for generations to come.  In 2001, the Project
Gutenberg Literary Archive Foundation was created to provide a secure
and permanent future for Project Gutenberg-tm and future generations.
To learn more about the Project Gutenberg Literary Archive Foundation
and how your efforts and donations can help, see Sections 3 and 4
and the Foundation web page at https://www.pglaf.org.


Section 3.  Information about the Project Gutenberg Literary Archive
Foundation

The Project Gutenberg Literary Archive Foundation is a non profit
501(c)(3) educational corporation organized under the laws of the
state of Mississippi and granted tax exempt status by the Internal
Revenue Service.  The Foundation's EIN or federal tax identification
number is 64-6221541.  Its 501(c)(3) letter is posted at
https://pglaf.org/fundraising.  Contributions to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation are tax deductible to the full extent
permitted by U.S. federal laws and your state's laws.

The Foundation's principal office is located at 4557 Melan Dr. S.
Fairbanks, AK, 99712., but its volunteers and employees are scattered
throughout numerous locations.  Its business office is located at
809 North 1500 West, Salt Lake City, UT 84116, (801) 596-1887, email
business@pglaf.org.  Email contact links and up to date contact
information can be found at the Foundation's web site and official
page at https://pglaf.org

For additional contact information:
     Dr. Gregory B. Newby
     Chief Executive and Director
     gbnewby@pglaf.org


Section 4.  Information about Donations to the Project Gutenberg
Literary Archive Foundation

Project Gutenberg-tm depends upon and cannot survive without wide
spread public support and donations to carry out its mission of
increasing the number of public domain and licensed works that can be
freely distributed in machine readable form accessible by the widest
array of equipment including outdated equipment.  Many small donations
($1 to $5,000) are particularly important to maintaining tax exempt
status with the IRS.

The Foundation is committed to complying with the laws regulating
charities and charitable donations in all 50 states of the United
States.  Compliance requirements are not uniform and it takes a
considerable effort, much paperwork and many fees to meet and keep up
with these requirements.  We do not solicit donations in locations
where we have not received written confirmation of compliance.  To
SEND DONATIONS or determine the status of compliance for any
particular state visit https://pglaf.org

While we cannot and do not solicit contributions from states where we
have not met the solicitation requirements, we know of no prohibition
against accepting unsolicited donations from donors in such states who
approach us with offers to donate.

International donations are gratefully accepted, but we cannot make
any statements concerning tax treatment of donations received from
outside the United States.  U.S. laws alone swamp our small staff.

Please check the Project Gutenberg Web pages for current donation
methods and addresses.  Donations are accepted in a number of other
ways including checks, online payments and credit card donations.
To donate, please visit: https://pglaf.org/donate


Section 5.  General Information About Project Gutenberg-tm electronic
works.

Professor Michael S. Hart was the originator of the Project Gutenberg-tm
concept of a library of electronic works that could be freely shared
with anyone.  For thirty years, he produced and distributed Project
Gutenberg-tm eBooks with only a loose network of volunteer support.


Project Gutenberg-tm eBooks are often created from several printed
editions, all of which are confirmed as Public Domain in the U.S.
unless a copyright notice is included.  Thus, we do not necessarily
keep eBooks in compliance with any particular paper edition.


Most people start at our Web site which has the main PG search facility:

     https://www.gutenberg.org

This Web site includes information about Project Gutenberg-tm,
including how to make donations to the Project Gutenberg Literary
Archive Foundation, how to help produce our new eBooks, and how to
subscribe to our email newsletter to hear about new eBooks.